2018 Election sülen sorkar tasenbaji komala sorkar ka aginur…???

~ L.Kika Pongener.

1960’s nungi tenzüka Naga lima nung General Election agiyonga arur, aser sorkar balalai melentepa yimsüsua arur. Aji oda, tejenpur yimsüsür mapang tem kar nung centre sorkar nungi state dangi terenlok atema sen aruba magimai meyipa yokba otsü jembir. Iba mapang sen aruba magimai meyipa yokbaji yimsüsürtemi ochishia inyakba agi-a ta otsüsutsüsa jembibaji kulenbo shidak dang, saka ano kulenbo terenlok mapa inyaktsü lenmang junga memetetba agi asütsü südi ta bilemer. Ajisüaka, par tejenpur yimsüsürtem ochi aser tongmelang shisatsü asüyongji, terenlok mapa par shisatsü yari inyaker, tanüngba senotsüji ano Centre sorkar dangisa meyipa yok. Atangji, asen Naga lima nung par putu mapang terenlok kechisa, par shisatsü agi atongba yari inyaka toktsüogo, iba nungji talila tila-teri kar yanglulokba dak alaka, tangar lima amai terenlok mapatem tasen tulukabo inyakloka aruba tsüngsü mangur. Asen Naga lima nung küm shia sorkar budget session kodang mendir, sentsüh sentsüh nung dang atemer, aser taruba küm tasenbajia sentsüh nung dang tenzüktsüsa akümer. Aji oda, sentsüh nung tenzükba sorkar kaji kodaka terenlok nung aotsü ta nübor ajak mulungjang nung shisadanger. Hau, tangar state ama masü, asen Nagaland state nung centre nungi senotsü sanction aruba teimba ka, oda 60 – 70 % tashi ka sorkar tenzükertem itasen nung indoker, aser tanüngba sen jagi dang terenlok mapa inyaktsüsa akümer. Anungji ibala ama timtem jagi terenlok mapa inyaktsüba nung tetsükdaktsü ajurua alitsü. Sürabangla iba timtem nungi jenbutsü atemaji Minister & MLA-temi anir sorkar tenzüker tazüngpurtem ajaki sorkar department ajunga nung sanction post dak alaka talila appointment masütsüla. Ajisüaka Minister & MLA-temi anir sorkar tenzüker tazüngpurtemi backdoor nungi talila appointment aika dang mezüngdangteti asüba ajanga ibala ama timtemji ajurur. Aji oda, nübortem ajak mulungjang nung taginubaji, party-jibo kechi komala party ka südir süang, saka sorkarji sentsüh makai terenlok mapa inyakba sorkar ka aginur. Ajiser centre sokar dak dang metaloker malitsüsa, asen lima nungi züsentettsüsa, revenue meyipa angutsüsa, terenlok mapa inyaktetba sorkar aser yimsüsür nubori aginur. Political party-jibo NPF, CONG (I), NDPP, NPP, AAP, BJP etc. oda kechi party südir süang, nisungjibo kasa dang asütsüji aji kecha balaka mali. School tanur ka taküm Holy Cross School nung tamakok ngur taruba küm Baptist English School nung azüngtsü belena orr uniform balaka melenshir asemba amai dang asütsü, saka nisungjibo kasa dang. Aji oda, Party sentsü melenshiba agi kecha tajangzük malitsü. Aser merang chibo-bo, tejen raksar kinüklen merepdoka akaba, shia arur tera akoshia yanglushia meyoshir, tongtibang mapa nung masüyongjia, langka kar nungbosa amshitettsü. Ajisüaka ali chibo, tejen porep tejaksa, kinüklen merepdoka akaba bena arur, meyoshia yanglushiyong kula, aji kechi nung agitsü…??? Anungji Party tasen aika tenung jateta yangluyongjia, nisungjibo kasadangji kecha balakabo tajungba masütsü südi ta bilemer. Anungji Naga nungeri tang tensa nung ya Political Party tasen masü, saka yimsüsür lanur nübo tajung nüngdaker. Alima meimba, alima atema taküm bendanga agutsüa tasü itta nokdaker, nübor temeden jembitsü, nübor asoshi aser alima terenlok asoshi mangdang tulu akaba lanur yimsüsür nübo tajung tanü Naga nunger nübortemi aginur. Anungji nübortem-ia asen lima jungnura aser terenlok aginura rongsen nung tenük meyoki lanur yimsüsür nübo tajung shimdi. Tesüiba küm ishika sorkar inyakyim aser mapatong balala agi temulong masü, nübortemi tzüra matemba ajanga, mapang shia mokdang ayongzükba, Strike & Bandh balala ayongzüka aoba yamala aiben ajangshia aruogo. Talisa Student-tem nem scholarship mapang shidak nung magutsüba, tesayurtem aser sorkar tenzükertem nem department kar nungbo, itasen aser pei tangutsü tim mapang shidak nung magutsüba ajanga mokdang ayongzükba, yamala aiben dang ajangshia aruogo. Bendang lima nung oa mapa lemzüktsür ayuba sepoy-tem (Police) nem parnok taa tangutsü tim shidak magutsüba atema, sorkar anema ola adoka asatenba, yamala osangkakettem nung mapang shia züngshiogo. Jila balala nung terenlok mapa inyaktsü atema sen sanction sur nung, mapang shidak nung mapa shidak meinyakba, aser senotsü sanction den putepa mapa meinyakba, item amala aika nübortemi mulong masüba aiben dang ajangshia aruogo. Nübortemi aginuba ama yimsüsürtemi meinyakba atema tejashi agi sorkar kio-jen mi senoka rongdoktsüba tashia ajangshia aruogo. Ajak dak alaka, nübortemi kanga junga angatettsüba tongtibang kaji, yimsüsür shir südir süaka, elen-ia asen kibur süner, ano elen-jia asen kibur süner ta, pei jenjang ajungtsü arishia, telok ka khen aser ano tanga telok ka khen ta anishitsü merangba, aser karbo iba sülenji kecha tebilemdang makai hai-hau ta anidakba, aser tanü yangi lir ta, ano asüngbo elenji oagi lir ta, menden tajung, jenjang tajung, bushia senzüba yimsüsür aser lennir kar danga lira, nübortemi joko tanak temesüng bendangtsü mapang tongogo. Alima yanglutsü aser terenlok mapa inyaktsü asoshi yimsüsür lennir kümner asü..? Mesüra menden tajungba tajungba nung melentepa amentsü asoshi yimsüsür lenir kümner..? ta nübortem raramataa mangmangteper…!!! Anungji yimsüsür shir südir süaka, asen jenjang jungnudang sorkar melenshijen melenshitsü memerangtsüla. Yimsüsür shir südir süaka, nübortemi asen dak tamang kaa lennitsü shimtet akor, teret majang seplasepshia, tanü ka nung asüng ka nung ta dena senzüba yimsüsür ka masütsüla. Yimsüsür shingaia sorkar ya pei nuja meyong osettsüset ka amai, aginura ayutsü aser raksanura raksatsü ta amshitsü memerangtsüla.
Anungji tang Election nung yabo nübor ajungai junger ta agizüktetba sorkar ka yangludi. Sorkar kwiben tasen melener, iba abenji sentsüh sentsüh nung dang melenteper. Anungji asen Naga lima nunga sentsüh maliba sorkar ka yanglutsü merangdi. Koba Party aser koba sorkar ka südir süang, küm pongu term tonga masetshii akang-akanga bener aoba sorkar ka yanglutsü merangdi. Assembly nung Opposition-ji kangasa tongtibang, anungji opposition akaba sorkar ka yangludi…opposition maliba agi temetongshitsür mali kushi kushi anidang alima akoksar. Anungji ajunga korang-semer sorkar ka masü, saka tanidaker-a aliba sorkar ka yangludi ta ayongzüker.