Aadhaar Data

-Tangsen Lemtur

Journalism nung ‘undercover investigations’ mesüra ‘sting operations’ ta ajaba inyakyim ajanga taoba mapangtem nung miim osang mesüra tatalokba aika kaktetja aruogo, yamaji tawa The Tribune nungi osangbener ka tenüng agi, Rachna Khaira-i Aadhaar indang database- tenüngtem, numbers aser address osang prokba indang tatalokba kaktettsüba ya asütsü. Ano shidak dang süra kanga taoksatsü osang kaji- sen ishika dang agütsü nung nai metetnüba nisung ka indang osang alizüktetbaji asütsü. Osangbener kati bushisüngdangba nungji sen agi data alizüketba  indang shia lir, ajisüaka iba kuli sayutsü atema Aadhaar numbers mesüra tanga osangtem agüja mali. The Tribune-i WhatsApp nung mejangjangba nisungtem dang nungi service ka alizük, iba service ajanga India nung yangluba Aadhaar number billion ka nungi nisung mashie ka indang osangtem angutsü ta metetdaktsü. Iba sülen UIDAI ketdangsertemi police dang ashiba agi, The Tribune osangbener jagi talir ka ama sayua item osangtem alizük. Iba tatalokba sülen Aadhaar ketdangsüba tentet, Unique Identification Authority of India (UIDAI) ketdangsertemi The Tribune osangkaket aser osangbener nem tai tonglokja FIR ka agutsü. Iba sülen UDAI-i maneni Aadhaar Data inyakyim tajungba akumtsü atema iba inyakyim nung temelenshi benoka ‘virtual ID’ aser ‘Face Authentication’ inyakyim benokogo, aser ibaji ajanga atangji Aadhaar data inyakyim nung timtem kar liasü südi ta bilemer. Oda shirnok tai mesüra shirnok shidakar ibaji khen yuja atadi, ajisüaka Aadhaar biometric database meproktsü atema kanga nendaka inyaktsüla. Ano külen UDAI-i ‘Biometric data medenibo Phone number mesüra addresses osangtem kija agibo itemji tim mesüi mamshitettsü’ ta metetdaktsübajia shidak asütsüa akok. Ajisüaka sorkar süaka mobile company ama nija company süaka Aadhaar inyakyim nung item osang bendenertemi itemji kechi nükjidong atema bendener, iba nüngdak atema dang amshiba dak alaka tim masüba lenmang nungbo mamshidaktsütsü atema inyaktsüla. Tanü ama digital putu ka nung nija osangtem melemela lemsatepa amshir, aser ibaji sorkar aser nija company napronglai meteter. India nungbo ‘data protection law’ indang tejangja shia mali, anungji tang Supreme Court nung iba ken o angadanga obendang agütsüba sülen ang, nija ka osangji fundamental right ka asü masüar jangjatsü. Tesüiba mapangtem nunga Aadhaar security meshidakba osangtem lir. 2017 küm Rongchii (April) ita nunga Rajya Sabha nung sorkari, UIDAI-i Aadhar operators 34,000 anentsü ta metetdakja liasü.  2016 küm Luchii (December) ita nunga Right to Information tasüngdangba ka atema UDAI-i telangzüba magütsü. Atangji sorkari ashiba ama Aadhaar programme indang tajangzük aika lir, ajisüaka nisung tamajungertemi Aadhaar osang auyateta amshi nungbo aika takoksa angutsü südi.