Nagaland senso

Tangbo asenoki aginüyonga maginüyonga Nagaland nung alirtem ya India senso saka India senso ajakbo Nagaland senso mekümtet. Kasa linük India nungsa süaka tangar India sensosangertem den Naga nunger jenjang balaka nung alibaji iba jagi bendanger. Aji oda, Nagalang nung chichiba sensosangertemji shirnok India telongjem kübok Nagaland makümdangyongi Naga lima nung liasü, parnokji  asütsü. Aji oda, India telongjem kübok Nagaland-a state ka ama züngsemer külen mezüng electoral roll adokba nung pei tenüng mesüra pei tsüraburtem tenüng lira, pa mesüra lajibo tsümar süaka Nagaland senso asütsü ta lateta lir. Aji oda, Nagaland state nung senso tapu ana lir, kaji Naga Indigenous aser tangabaji Non-Naga Indigenous. Iba Non-Naga Indigenous citizen-tem ya Dimapur nung alir tsümartem lir. Item rongnungji Marwari, Bengali, Assamese aser Nepali nunger ama tanga state-tem nungi Nagaland makümdangyongi arua Naga lima nung alirtem lir. Atangji, Naga nunger mesüaka Nagaland nung sensosangertem rongnung Kohima nung alir Nepali nungertema aika lir. Ano, asenoki angatettsüba kaji Nagaland nung arua alir tsümartem rongnung Muslim nungertem rongnunga 1963 küm jakdang Dimapur nung arua alirtem aika lir. Aji oda, tanü ama Nagaland nung Muslim nungertem renlokba aser parnoki mapa tamajung inyakbatem putet dang asenok aikati Muslim nunger ajak ya Bangladesh nunger amai bilemer, ajisüaka India nunga talisa Bihar state ama nungi arur Muslim nunger aika Nagaland nung senso küma lidagi. Itemji Nagaland nung indigenous asütsüa akok masütsüa akok saka asenoki parnokjia Muslim nunger asüba agi Bangladesh nungi arurtem den külemi yongrü ka rür amshira, parnokji asenoki mezüngmeshir asütsü. Anungji, tzümartem asüyonga indigenous süra parnokji Muslim asütsüa akok mesüra Hindu nunger asütsüa akok, parnokji asenoki temelaba melii arurtem ‘illegal immigrants’ amai mebilemtsüla. Atangji, Non-Naga indigenous senso asüyonga Inner Line küboki maitba tesem, Dimapur ama nung Nagaland senso ama sademsadema alitsü ashi, parnokjia Nagaland gate alema Nagaland telongi aidangbo Inner Line Permit nüngdaktsü. Aji oda, Nagaland nung Naga nunger lanur shinga mapa maka ta masütsü asoshi ” Nagaland government-i Nagaland nung  indigenous citizen masüba tsümartem nem dokan  memendaktsütsü, taxi gari aser autotrickshaw manidaktsütsü atema ozüng tasen ka latet nunga koma süla ?” ta asüba onük nung asenok ajaki taoba hopta piyong bilemdangogo. Tetezü, tzümarsa asüyonga Dimapur nung Non-Naga Indigenous purtem dak alaka shinga nema dokan amentsü trade licence magütsütsü aser taxi gari aser autorickshaw anishitsü temelaba magütsütsü. Ibaji ozüng anema masü saka ozüng nung aliba ama inyaker. Aji oda, joko Nagaland assembly nunga 16 point Agreement khen meyipa reprangdanger külen temzüng ozüng tejenbo ajak tasen küma yanglushitsü temsüogo. ILP ozüng ya dena alemli British nunger India nung yimsüsüba mapang 1873 küm Bengal Eastern Frontier Regulation  ta ser latetba nüngja dena kasaji tanü tashi amshia arur. Ashi, joko tang yabo Nagaland ILP Act küma assembly nung akangshia latetter alitsüba mapang lir. Aji oda, Nagaland nung aliba tzümartem shirnok indigenous masü parnok denji rarabangsena aridoktsü ta masü saka parnok asoshi mapa inyaktsü tesem tilakata meyutsüi Naga nunger lanurtemi inyaktsü ajungshir. Ibaji lanurtemi inyaktetra, injang kata mekadok aser tashiyim amashia shinga maridok saka yimjung nung parnoksasa Nagaland toktsür aotsü. Iba dakji alaka Indigenous asüyonga, tsümartemi Inner line ajanger Nagaland telong nung kümsa küm senso küma dokan amentsü makok. Inner Line Permit ya Nagaland nung kümsa küm mapa inyaka alitsü mesüra dokan amentsü asoshi agütsür masü  saka anogo ishika atema Nagaland repranga senzütsü mesüra nüngdak mapa inyaktsü atema agütsür. Nagaland nung Naga nunger taküm junga aotsü atema talisa Mokokchung nung kaketshirtemi Survival Mokokchung yimyim agüja tsümartem aika odaktsüogo. Ajisüaka, ano tang Mokokchung district nung tsümartem ILP amer dokan amenertemjia ozüng raksartem ta asenoki angatetdi, kechiyong ILP amener küm ta masü saka ita junga alitsü ozüng agi memelar. Itemji khen bilemdangdi.