Ochimashi anema

Tanü Nagaland nung ochimashi mapatem anema nokdaktsüba ya senso ajak mapa kümogo. Iba tebilemtsü yagi tangar dang Nagaland jak sayutsüba ya taaktsüka kümogo. Atangji, ajaki ochishia linür saka melitetba kuliji asenoki tali morumorua rongsen bushir. Nisung karibo alima nung pei kija dang teti alitsü amai akok tashi tangar ajak meyong miimzüka agitsü meranger. Aji oda, alima nung aliba ya tangar den yaritepa pelatepa alitsü aru masü saka tangar meyong akok tashi rakzüka takar akümtsü tokteper ama toktepa takar akümtsü aru ama inyaker.Iba jagi asenok aika ochimashi temenen nem kokdaktsür. Ajisüaka, ano tanübo talisa lanurtem rongnung ochimashi anema aikati tasü itta ola adokba angashir. Iba ola jagi Nagaland yanglutsüba mapa nung teimla tuluka agütsür.Iba tongpang nung osang zülurtemia shilem tuluka agitsüba lir. Iba tangatetba nung yashi tashi Dimapur nung anogo ana monga Ochimashi mapatem indang kechikomaka bushisüngdanga nübortem nem metetdaktsütsü ta asüba onük nung osangbenertem shisatokden sentong tajung ka agiogo. Atangji, ochimashi anema nokdakba tongpang nung shilem agitsübaji nisung kar aitsütsü asoshi masü saka ochimashi mapatem puteta nübortem dang sayutsübajiang tongtibangba lir. Ajisüaka, asenoki aiben ochimashi mapa ka puteta jembidang nisung arishir amai bilemer. Tatishitsü agi, asenoki government-i lenmang yangluba nung sen endokba bushia aodang senbo endok saka mapabo meinyak ta putettsüa akok. Mesüra kaketshirtem, shirangertem, sensakertem, aluyimertem, tetsür tanurtem, kinü chanutem aser tantsür tamburtem nem teyari agütsütsü lemzüktsüba  senotsü aser osettem kari chitsüba putettsüa akok. Aiben itemji puteta merenshitsü, metongshitsütsü aser tajungba küma inyaktsü merangdang aibelensang pusema kin, tzükong mesüra yim aitadoker. Iba jagi nübortem ajangzükdaktsütsü asoshi ochimashi mapa anema inyakba mapatem to kin mesüra yim arishir amai kümdaktsür. Tanü Nagaland nung ochimashi anema inyakba mapa nung tetsükdak aser tamakok angubaji kin, tzükong aser yimi ochimashir pusema nokdakba ajanga lir. Ano, Nagaland nung ochimashi anema aikati tatem tashi menokdaktetbaji Naga nunger loktiliba ya tilaka dang lir, anungji kati ka metettepa dang lir aser ajak kinunger amai dang bilemer. Iba jagi aikati tejak apayur aser ochimashirtem dang aremzükdang ochimashi mapatem menokdangtetter. Iba ama lima aser loktiliba ka nung ochimashi mapatem anema ola adoktsübaji mapa temela masü. Ajisüaka, asenoki pei kin, pei tzükong aser pei yimtsüng alema oagi asen chirnurtem asoshi tarutsü lima tajung ka yanglutsütsü bilema, shiba südir süang, ochimashi mapatembo akok tashi odia anema apusotsüla aser nokdangtsüla. Tanübo alima tilaba küma senzüsenpongba aser tongtepratepba ama, government aser private inyakyim kecha miima meyutetba putu ka nung asenok alir. Aji oda, senso kati government kübok department shia nung sen kwi, kodang, kechi atema endok, item ajakji Right to Information (RTI) Act ajanga asüngdangtsü akoker. RTI ajanga asüngdangtsü atema form balaka menüngdaker saka kechi office dangi züludir, yangji Public Information Officer dangi aseni kechi metetner, ibaji asüngdanga pei akokba o amshia shidi ka dang zülutsü aser sen ter fee agütsür iba receipt-ji meshia ayutsü. Ibaji department-i anogo 30 tsüngda telangzüba agütsütsüla. Iba maparen nung government meyong sen amshia inyaker VDB, Contractor aser Society-tem shinga jenbua mali. Parnok dang senso mashi kati temetetnüba asüngdangtsüa akok. Iba amaji senso ajaki nisung anema masü saka government sen amshia inyakba mapatem ajak nung temetetnüba asüngdangpet asüngdanga inyakra, asen lima nung memenui ochimashi mapa anema nokdakba tongpang ya kokchala akoktsü.