Oshi ya onsara tongtipang – Osemlok

–  T. Meren Paul, Kohima.

August 15, 2017, Tir Yimyim osang Kaküt Olemsabang nung (Ao Milen nung-a adoker alitsü) Er. C. Kazükaba Jamir ajanga asenoki jembiba asen oshi nung temelenshitsü aser medongshia amshitsü zülubatu junger ta züngogo. Asen Ao Oshi aikadi sensaker a ta jembir aji oda asen sobaliba aser maparen nung makaba aser mamshiba Engraji oshi nung aliba Ao nung memeyipzüktetba ojang aika alitsü saka itümji asenoki tajungtiba nung tapet purateta amshitsü mesüra apua (borrow) amshitsü akok. Küm aika asenok züzüa ligo aser asen Aor dang tesü tenzükba Angami nunger oshi bushiba, Ura Academy (Tenyedi) asenok dalanka agi ajateta ogo. Asen Ao oshi taret aika mejembi aser mepushiba ajanga samadaktsüogo südi. ASLB den yaritepa asen Aor kaküt zülur aser tashi temeteter aikadi mapang shia Osang kaküt ajanga temelenshitsü aser temedongshitsü agüja arudagi saka itümji ASLB ia hau ta agizüka mapa küma inyaker asü mesüra ASLBi ratetba aser yahtetba dang agirar nibo ashitsü makok. ASLB mapa tongdibangbaji spelling lirumedema yanglutsüba mezüng asütsü südi saka Jungle aser Mongsen Oshiya tasen küma yanglutsüba masü saka aki alemli nungi jembia aruba oshi nung tanü asüng amshiba aser mapa dak sendakba oshi tasen bushiteptsüji tanapuba asütsü aser iba sülen ang kaküt zülubaji asütsü ta tadongi (sequence) odar ta amanger.

Er. C. Kazübai züluba rongnungi Amtsük melena Amsang ta amshitsüla ta asüba nungji telemsa küta aliba indang ratetnür kechiyong nüngja anapronglaji shidak aser nüngjaji amlong yangluba maparen (process) dak sendakluka lir. Amtsük ta asüba ya amzülongji tzü mesüra temo (ghee/butter) nung kechisarena enoka ajepteper mimong (oven) tatsük nung awanger aser mena tsüker (bake/baking) adokdaktsüba agi Amtsük (am atsükba) ta ajar. Akidang mimong (refractory oven) nung süng tsüka mi tulu apua tsükdaktsür mijang aser autji yateta endoker amlongji wanga/tsüka amtsükji yanglu saka tanü asüngbo electric oven agi melenogo aser tejakleni maoba tesem nung dang süng mimong amshir.

Amsang ta ajaba ya amzülong tapo palala totzü (oil/ghee/butter) nung asanger talisa tanang tari chiyongtsü yangluba maparen (Confection/confectionery) saka mi nung atsüker/awanger masü. Yamaji teyangluba yimya dak ajemdaker tenüngji jatet ta angateter. Asen tsürapur mapang tachitarotsü chiyongtsü aikabo maka asü saka eshika dang liasü- Azüko (mokokrangdang), Jangro, Jangpoklong, Amerso, Pobangmet (steaming), Kongnüng, Mendi jangpok, Kilang jangpok ano karh alitsü saka ni mebilemteter. Itüm asen chiyongtsütüm ajakji tottzü nung asangbapo kata mali aser asenoki amtsük amlong ta jembi saka tanü asüng amtsük amsang ta jembir kechiyong süra totzü nug asangba amlong aiga yanglur anungji amsang ta pulushilua jembir. Amlong tapu palala, tanang aketba, metsü aketba, tasen aketba aser süngjang ronem palala agetba aika adoka achir aser itümji teyangluba yimya agi amtsük mesüra amsang ta tenüng amshiyonga amlong shiaji tenüng jateta lir saka asen Ao oshi nungbo tenüng mali anungji loaf, bun, cake, patties, burger, pastry, kata biscuit, jilabi, shingra, misty, rossogola, lalmon, purfy, puri, parata, chapatti, tossa, nimkin, etc (ano aika) ta dang ajatsü. Ano iba dak alaka Sweetmeat, Chocolate, wafer tapo aika lira aser Tzümar O agi Metai ta ajaba asenokia metai ta dang ajar saka itüm dangji asen oshi nung nanglong ta jateter. Amtsük, Amsang aser Nanglong ta jembiba ya tejep sasep/rangben dangji ajar, Engraji nung “Generic name/ Common name” ta ajar saka Amtsük, Amsang, Nanglong tapo palala shia temok aika teyangluri tenüng jateta lir.

Asen Ao oshi nung tabensa aser telated jembiba O takar ta asüba kaji, asenoki tejak meyi, tebang meju, tetsüng teben mit, tekabu metsük, tekolak alok, temopu shidok, aser süoshibo shidok ta palala jümbir saka Engraji oshi takar asüyonga telemsa makai “tejak, tebang, tetsüng, teben, tekabo, tekolak, temopu, süoshi ajak “wash” (shidok) nungji dang reploka lir.

Küm 30 shi tejaklen ni Mokokchung nung aliba mapang künü anogo tsürabur asür (Late) P.C. Ao (Aliba nunger) pa AKKOR Mendenpuba süa alidang pa den sensaksemdang pai kü dang asen Ao Oshi ya sensaker masü saka kanga takar-a, onoki ojang merijang dak tüma noklang aika bendena lir ta ashi. Küm jendi agia parnoki bushiteta ojang merijang dak alia bendena doktsüba mapaji kechi küma odaktsü ta bangkar. ABAM, AKKOR aser Language Department tsüngda zülujang nung hai haura kati marutetba otsü doktsü saka tanübo ASLB mejetmejeta Ao oshi küdtangsür ka ama ayima bener odaki. Town aser jila nung temeyoktep nübor alidak Ao mejümpitetba lanur jendi lir saka yimtsüngtüm nung kenshi oshir tsürabur tajung jendi aliba agi Ao temeja jembir anungji itüm tsürabur arishia taküm alidang asüngdangya süa kaküti idaktsütetra asen ken O mesamai rezünga yutettsüsa ASLB dang masü saka lanur kaküt zülur tebilemtsü tulu lir ta ajungshir.