S.T. Yapang dangi tangatetnüba kar asüngdanger

– T. Nükshi Yaden, Tuli.

Tulur, na ama tashitemeteter kati nübur atema linük temzüng tsütsü nungi koba terajemtsü aika mapang aiben indoka rajemtsüogo kanga pelar. Saka ano külenbo asenok Naga nunger asoshi rajemtsü kar ali ama bilemer. Aji oda asenok customary amshia inyakba nung linük temzüng-ia nunga ta meshitettsüsa teinyaktsü aika lir ta bilemer.
Nai-a item nung koda shiteter?
1. Democracy lima ka nung election dak aketba senso ka tashi aser teinyaktsü aika rajemtsüogo. Aji oda süaka Naga nunger yim shia-i MLA-ji pei yimer sa sünüba taginüba ali nung meteta liaka Democracy-ji ken tezü kelen paidoka yutsür yimer ajak longjema senso mungdang ajanga telongjem candidate (consensus) shimba nungbo tai mali ama bilemer. Aji ta mesüra yim ka nungi kodang candidate aika tokteptsüsa kümdir, yimer tsüngda pei tsütsü takok toktepdang nisung dena asüama ajurutsüsa tensa ajurur. Aser aji oda ataloka aruogo. Aji oda ibala ama yim ka nung clean election inyakyim kar nung tamakok alutsüsa inyakteter.
2. Linük temzüng tapumeyinaka liaka asenok Naga nunger asoshibo asen sobaliba temzüng ozüng (customary law) putu menden ajanga yimsüsüri tashi amshia inyaktsü aika lateta lir. Linük temzüng amshia election agirji ta sür sobaliba temzüng ozüng mamshii lendong jenti atalokaka repranga atatsü asü koda?
3. Yimtsüng kar nung senso mungdang mesüra putu menden ajanga election timi agitsü mechi pangzüng kar tatshitsü agi, candidate shingaia sen malemtsü, yi mamshitsü, prangbong amala amshia nübur amokmeren masütsü, candidate kari aibelenra pa/la yim süngkümshi-i maitdaktsütsü aser yimer shingaia vote magütsütsü ta renemer lia aji oda item pangzüng anema aibelen nung, lemteta akaba ama item tashi amshia pa/la dak inyaktsü temeden lir asü mali?
4. Linük temzüng küpok election commission ajanga sangdonger election-ji agir, saka tatalokba kar ajanga nübur mesüra candidate karbo senso nungi tena jendoktsüsa ajurur. Taoba ULB election nung Ao-er aika Ao senso nung küm 30 atema jendokba ama, iba ama atalokba aser inyakba nung linük temzüng ajanga kechi ashir?