Tepela kibong

July 11 nü “World Population Day” amongba anogo nungi tenzüka July 24 tashi alima nung nütsüng talila merenlokdaktsüi kibong shia nung pei tashi yari tanur soa anepalutsü tangatetba agüja mongdagi. Kibong shia nung tanur aika masotsü asoshi ajungshia tangatetba agütsüba nükjidong ya tanur asoba agi tebilemtsü mekümi tepela kibong ka küma jangratema lidaktsütsü nükjidong lir. Atangji, nütsüng aika asüba yari mapaa tuluba inyaktettsü, ajisüaka kibong ka nung tebu o tetsü nati memesütettsüsa tanur aika sodenra, iba jagi tebilemtsüang aika ajurutsü. Alima nung nisung tajunga aser tamajunga kibong ka nungi adoker. Aji oda, kibong shia nung Tsüngremi moatsüba tanurtemji nisung tamajung mekümdaktsüi senso tajung kaka küma aneplutsübaji tsürabur shia khuret lir. Ibaji angateta tsürabur aikati tanur telemtet ka dang sor jungjunga anepalua nisung tajung küma intetdaktsür. Ajisüaka, ano tsürabur aikati tanur anepalutsüba khuretji kecha mebilemi tanur aika asor aser tanur kata junga anepalu mesütet tasoba temang takidak maka kümdaktsür. Alima asoshi tebilemtsüji iba nung jagi tenzüker. Alima nung nisung tasoba temangji senso tajung kaka küma alitsüla aser senso shiaji tangari mezüngmeshi matsüsa akümketa alitsüla. Aji oda, senso ka akümketa alitsü asoshi pei nüngdak atema tangar dak metaloka melii tangar yaritetba taküm ka asütsü nüngdaker. Iba ama senso tajung kaji timi aliba kibong nungi adoker. Ajisüaka, kodang kibong ka nung tanur aika sodir, tsüraburtemi tanur ajak nem mapang peria agüja anepalu mesütetter aser parnok nüngdaka meperitsüteter, idangji kibong nung petsaperong kanga adoker, anungji kibong nung pelaa melitetter. Aji oda, küm shia ‘Alima nütsüng anogo’ amongba nükjidongji kibong shia pelaa lidaktsüner aser kibong ka pelaa alitsü asoshi kibong tila asütsüla ta tashitemetettertemi ajungshir. Ibaji angatetba agi tanü tashitemeteter lima nung nütsüng yongsük kanga ajema akümer aser tashitemetet maliba lima India ama nung nütsüng kanga renloker. Aji oda, tashitemetet agidang, tarutsü anogotem indang rajema jembia inyakdaktsür. Atangji, alima tasazük yabo tuluba makümtsü aser alima nung aliba rongsen ya agimaadoktsü, anungji alima nung akaba rongsen agi meperitsüsa nütsüng talila merenlokdaktsütsü asoshi tang ama alima nütsüng anogo aser hopta amongdang nübortem nem tangatetba agütsür. Tanü alima aika nung talidak ki maka, chiyongtsü maka aser abensüoshia maka sensak tia nung nisunga masü aser shirurua masü ta asüba tia nung nisung aika lir. Itemji kechiba alima nung aso (?) ta tang ama alima nütsüng anogo aser hopta amongdang bilemdangtsüla. Alima nung nütsüng aika züinba mesüra kibong nung tanur aika soa nübener kibong akümbaji alima nung jangratemtsü masü saka nütsüng ishika dang süaka pei lima aser pei kibong agi kotak küma pelatepa jangratema alibajiang alima nung taso shia alir asütsü. Tanü asüng balaka kibong nung tasoba temang kaketshidaki yoktsü asünungji, tanur ajak kaketreju tajung nung kaketshisatsü shitak angazüka alima asoshi tajangzük agütsütetba nisung ka kümdaktsütsüsa tsüraburtemi anepalutettsüsa kibong nung tanur masodangyongi sentong alitsüla. Atangji, Nagaland nungbo Naga nunger nütsüng yongsük ishika dang lir, anungji ano teimba nüngdaker. Ajisüaka, nütsüng yongsük ajakji tang amai tangar dak dang nendaka alitsüsa litetra, nütsüng yongsük züinbaji temoatsü masü saka timtemang asütsü. Tepela kibong ka asütsüsa kibong sentong yanglutsürtemi kibong shia tanur anana dang alitsüla aser ana tsüngdajia küm asem tetsüngda alitsüla ta tangatetba agüja inyaker. Tanübo asenok aikati iba nüngdakji angateta lir,saka aiben kibong aika nung tebur aginüdang tanur aika asor aser tanur kata junga anepalu mesütet taküm raksadaktsür. Ajisüaka, tanübo tanurtem rongnung tetsür tebur kecha mali ajak kasasa kümogo. Joko, maparen aika nung tetsürtemang temaba, tuluba aser takarba akümer. Aji oda, kibong nung tanur kwi ta asübaji tongtibang masü saka tanur kwika tajung kümdaktsütetter ta asübajiang ajak asoshi tongtibang lir.