Yi ajemba ajanga

 ~ Wt. N. Awala, Yimyu.

Alima nung kechisarena ajak madak tematiba jenjang nung meimchir ya teyangluri tiatsüogo. Aser iba tobur tajung lima nung jangratema tasoshia pela-a alitsü kodaka tepelatsü atangji asenoki teyanglur dang kangasa pelatsüla aser pa tenüng asangtsü tetemsü. Shibai teyanglur akhümtsübuba nung pei temang apayua alir, pa takümji alima nung tasoshia jangratema pela-a alitsü saka shibai pei sünütsü süa ngasangatema achiajemba nung mazüoki alir, pa dang akoksatsü. Item takümji kodanga pela-a azükarua malitsü iba den taküm nung sasaseta jashia akümli tembangtsü.
Tesüiba putu, tsürabur mapang takar aser sensaker ajaki ochishia mapa meranga inyaka aru, yongji par putu tendak mapang ashi-koror, larlaponger aser meshimetsür madoki liasu. Ibai asen Aor dak aketba sobaliba tajung tenükshitsüka kanga meraketa liasü. Senti-rongsen tamaren menden ajak dang nungi kibong ya tongtibangtiba kechiaser sensaktiba nungi takatiba tashi aser teküboktiba nungi chubatiba tashi kibong nungi soa ina aor. Anungji ajaki pi kibong ya kangasa ketasena yangertsü teyanglur dang teti sarasadema alitsula. Ano nisung shiai pei taküm ya tongtibang rongnir ka ama pei sasa angatetsüla ta nibo bilemer. Akümli nung nisung shia teinyaktsü wadangbang jenti inyakaka meinyakmai anendaka lir. Saka kodang yi ajemtsü tenzükdir joko taküm nung nükla kecha makatsü ano yi indoktsüa kanga asaktsü .
Kodang yi tali jemdir paji tekolok aser temesen agi mapa junga meinyaktsü saka yiamata-a shisa ramadoktsü pai kechi jembir pai jangja-a memetetsü aser kechi nung jajar majitetsü ano aka-a malitsü (no shame). Yi ajemba ajanga temang anema malitsü sakasa anojungi temang nung anebtsü makokba tashidak balala adoka anjungmeshi nung anü iadok medem Tsüngremi lemzüktsüba arishi-anogo matongjongi taküm tembanga mesülim limai oadoktsü.
Kibong nung yi ajemba tebu kati kodanga ochi-o- mejembitsü, tiyazü jembia pei kinungtsü kelakoktsütsü ano iba den kidang kibong nung mapang shia senotsu aser ki-o-jen tongtibang dena samadoktsü .Yi ajemer ka dak aketba jaklalerotemji tongmelang agi yamai; Ochi-mashi, Chidiyungdi, shi-azü azüapongba, makmanü aser ano mazümalem yimya tamajung aika semloka sobur alir.
Yi ajemer kibong nung teti rarabangsena kodanga pelatepa malitsü. Yi ajemba tebu kati kibong atema tarutsü nükla asalendong meyanglutsü. Saka tang tepok sünga chiyungerbo kidang alir danga pa koleni aor kecha mejembii dang kimai ayazüker. Yi ayoker ki sema yi ajemtsü aser sali tebang sünga nemoker pei kidangi arudangbo joko ain adoka arutsü.
Yi ajemer ka jagi pei kinungtsü aser tanur den shisa mulung lemsatepa malitsü saka kidanga anisüngzüka mamentsü, oda kima yimdong nung dang salepsaria senzütsü shiba dang yimdongsangba ta ajar. Kecha kuli maka nung yi jemer ka jagi pi kinungtsü aser tanurtem merenshia azüktsü. Ajak dang alia yi ajemba tebu kati pei chirnur dang parnok aotsü lenmang mesayuteter kechiaser pa shisa ajak nung pa tzüratema yi ajemtsü angutsü asü mangutsü aji dang jangrar. Yi ajemba tebu kati pei chirnur kodanga pela-a sadok-sadoka meyutsür saka tetsübu agi sünger temulungjang nung anisüngzük ka makai dang yutsür. Iba ama temulung shiranga aliba tanur jagi lenmang aisü nung pur medemer memenepber iba den tia tamajungbai atongsemtsüsa akümer. Idangjibo shinga danga meshitetba mulung-shirang khuret tashidak agi kibongji neneteta timatemtsü, kechiaser pei ateptsüng nung tanur dang pa aotsü lenmang mesayutetba ajanga kibong ajonga takoksa jenti ajurur. Kibong nung Tebu kaji yi-jemer ka süra par chirnurtemia yi ajemtsü kechiaser asen tsürabur tsüngsü nung dang tanurtemia jajatsü .Süra yijemer kibong nung tetsü ka khuretji kodaka abener? Kidang kinungboi merenshiaka tanuri mangudang kinüklen meyima nüksü aidoker pei kibonga tangar kibong menebtsü ariteper ano tip külen tanurtema alima tejakleni aoba meneba odaktsüner. Minute ka danga anisüngzük makai aritepa asemjen asemaka tangarbo memenepi khuret agi neneter alidang ano yijemsang kinungboi mapang-mapang nung petsaperong dang bener arutsütsü.
Tanü asen putu tendak ya shisadangra kangasa tetamatsü libaliro den meyoktepadokogo. Iba senkütlim nung tetsü kaji yipru agi onshia atang-longrenbang nung tsünü (wolves) telok den asemteper (women are running with wolves in the rocky mountains). Kibong nung tetsü noklangka rongnung tetsü ka dak alaka tetsü tukur tuko agibo pei kibong aser tanur atema dang bilema inyaker. Kidang chiyongtsüa tera dang alidangbo la mechiteti kinungbo aser tanurtem dang chidaktsür. Yamaji kinungtsüi kibong atema taküm tenla-a tenzükaka tebu aikati pei kibong atema tebilemtsü makar saka kima-yimdongsangba tebu aika lir. Item tebutemi pei kibong khuret mebenteter ano tanur danga parnok aotsü lemang mesayuteter. Oda kibong telung nungbo “I am the head of the family” ta mezümeküma liteter.
Ajak dang alia yi ajemer kati memeteti ajemoktsü lendong aika agi meketbanga lir. Tanü putu nung mapa meinyaki angati anguba rongsen bushia bendena chiyongtsü dang jangrar aika lir. Ajioda tebur shirnok jenjang tera tajung nung alir nükjidong kecha makai- yi jema senzür item tebur aser tebutemji, onok makmanü tetsürtemi lenmang balala ajanga tasa atonga puatsü meranger aser atangji tebur aika iba sang nung asonger.
Azümesenba tetsür ka dak aketba jakla leritemji- O tanang, chidiyongdi, teyazü jembiba, pei akaba dak malangba süoshi alia sübotsü aser chia-ajemtsü. Iba ama tetsür kaji sentsü agi menokbanga akümtsü joko pei kinungbo yutsür mesüra aiürtemia tangar kijung tebu azüapongatsü aser tebur shirnok sen melema ka-a itta jenjang tera tajung nung alir item teburtemji tanem-tanemi mesüzüka tasa balala ajanga puatsü. Tesasatsüka shisa makaba tebur yi ajemer aser chidiyongdirtem item sang nung mela-mela asongtsü.
Iba temenen tera ajanga kibong nung apuani tsüngda nung ongdang tulu adoka temeim mekonga akümtsü, kibong nung azükaru makatsü saka kibong nung rarabangsen alitsü. Nisung ka taküm nung aremzüktsü ya kangasa tasaktiba ka lir. Aremzükbaji kangasa tako saka iba aremzükba tako süngdong nung atangba süngjangbo tanang atangtsü ta shin O nung ateshia jembir. Taremzükba tako süngdong nung süngjang tanang tanga achitsüba ya temela masü aser aikati ibai matatetsü saka senti- mapang tajung aika malangzükteti amajok nung taküm jenjang makai akümtsü. Atangji shibai iba tako menakdanga lir la/pai dang angatettsü akok .
Kibong ka yanglutsüba ya tangatetba aser Tsüngrem akümtsübuba nung timtem ala-ashi khuret ajak aremzüktet nung dang kibong ka tabensa yanglutettsü. Kibong yangerba nung tebu mesüra tetsü kisüng shilem agi dangbo shidakba tabensa kibong ka mayangertettsü saka apuani anapronglai 100 nung 50/50 shilem agia tangatetba nung shisa mulong ajema obang ka sür süngra ka nung yongyimshir (longjemshir) Teyanglur tsübua aliba tsürabur asünung dang yipru jenti ajuruaka pei kibong melaotsü, kechiaser tanü putu tensa nung tebang agi rasa-a meshitettsü tetsübutsü sang jenti agi kija aser kibong meketbanger tetsüremtsüka (dreadful) longrenbang nung anendaka lir ta ajaki kangasa süoki ia angatettsüla. Kibong nung tebu mesüra tetsüi danga pei teinyaktsü mangatetra kibong nung ne den alirtemji kanga tu-ashitsü. Pei sasa pei taküm jenjang angatet nung dang aseni tangar kaji kechi koma nisung ka aser kechi tensa mapang ka ajurur itemji aseni angatettsü akok. Saka pei sasa pei dak aketba tashi-mait mangatet tashi aseni tangarji kechiar kodanga mangatettsü.
Taoba pututem nung “Rome yimliji künü nung dangbo meyanglu” ta ateshia jembia liasü. Saka tanü putu nungbo manger mesangwadang yimti ka yangluadoker ta ateshia jembiba ama tenükmasepshi nung alimaji tejakleni kara-a aoba putu tensa ka nung ayaoker aritepba asemteper rongnung asen kibonga dena alinungji kibong nung tsüraburtem kangasa pei teyanglur Tsüngrem den sendaktepa alitsüla aser tanurtemia Tsüngrem akhümtsübuba nung pei tsürabur dang tashi angatsüla aji asünung dang nenok tarutsü lenmang shidakbaji ngutettsü.
Meimchir ajaki senti rongsen aginer saka iba tepelajibo khen asoshidang asütsü. Kibong nung rongsen tulutibaji apuani kati ka dang taoba amalitepa meimtepa aliba aser tanurtemi pei tsürabur dang tashi anga-a azüoka litetba kibong kaji ajak dang tematiba tepelaji asütsü. Taküm nung mazüoktetba yi ajemba, sali-moko achiba, shi-züapongba, ngasa-ngatem, tenükmerem, teyazü jembiba chidiyongdi , pei atema dang bilemba, ain adokba , ochimashi ano subotsü tamajung aika – item jaklaliro tera tamajung ajanga kibong nung aiben maket-masen adoka obang maputeper aser rarabangsena alir.
Takümli tatsüka nung ni aser na ajanga kibong dangi khuret bener marutsütsü Teyanglur dang sarasadema shisa ka-a alitsüla. Tebur ka tetsür ka kibong akümbaji ali shi-azü tejangraba nung dang masü saka tarutsü lanu putu nem milen tesangwa agütsütetba nükla nung kibongji akümtsüla. Ni aser na alimai arubaji asen dak aketba sempet yari alima nem tajangzük agütsür asü mesüra alima nem khuret bener arutsür ? Ibai nisung shiai shisadangtsüla.
Temeim tebutem aser jabasotem, alima nung dangbo nenok aküm aser temeimji, nenok kinungtsür aser ojalatem asoshibo kecha rongsen agia malizüktetba tematiba jenjang asütsü, anungji ne temeim kinungtsü aser ojala meimra tanü nungi tesempatsü sobutsü tamajung mesobutsü.

You must be logged in to post a comment Login