Züklem Temzüng

~  T. Imo Jamir  | Changtongya yimtiba.

Ao kin Longterok nung poker Chungliyimti lima alidang mezüngyongi yimten tejangja lateter lia aruba kinji asen Ao kin ya lir.
Yimten ta asüba ji tangar telok kari shimtetba telok masü saka nübor talirtemi parnok nüksüng kin kidong tabensa nungi shimtetba asünung parnok nem pangdak tashi agütsü aser parnok nem tashi agütsüba amaji iba pangdaki nübortem dak apetba tsüzüng-ozüng yanglua yangji nübortemi tashi angaa anidaka alir. Aor yimtsüng kaji pari par dak apetba kechisarena kechisa lemteta inyaka benshidir yangji par temeten, tangar yimtsüng kati par yimtsüng nung arua yimsüsütsütsü kenyongi asen sobalibai memelar. Asen sobaliba nung yimtsüng tulu (yimtisanger) süaka yimtsüng tila (nokjusanger) süaka kecha tependang mali, par yimli nung par kibur. Aor yimtsüng ka nung pangdak tashi ajak bener alibaji PUTU MENDEN ya lir. Iba putu menden nung ya yimtsüng nung alirtem kin kidong ajak nungi tapensa adentsü aser parnok dangji TATAR YImsüsur ta ajar. Item tatar asütsübaji kin kidongi par tenüksüng nübo shimteter itaktsür, nübortemi parnok tenüksüngba apia shimtetba telok asünung parnoki nübortem dak apetba ozüng kechisa züngdir ajaki iba nung tashi angaa anidaker. Asen kin sobaliba temzüng tsüzüng kechisa Chungliyimti lima nungi benshia aru, ajakji tanü yimtsüng balala yateta liyonga oaka yimtsüng ajak nung ajakji benshia aoer. Oda yimtsüng kar nung nübortem dak apetba terara melenshia amshia alitsü akok saka Putu Menden aliba yimtsüng tashi nungbo sobaliba temzüng ozüng nükmenjibo kasasa lir.
Alima nung meimchirtem lokti tenteta liromedema aser longjema aliba mezüng teraji bushidangra, aji temzüng ozüng takang pangdaki lateta aji agi nübortem azüoka alibaji lir. Anüpulokba lima tashi nungbo kongsa meimchir soyapokyaa alir item tesemtem nung temzüng makaba tesem kecha nunga mangutsü. Temzüng ozüng takang makara meimchirtem tsüngda azütokshiba, mokokachiba, tenük meremtepba, ashioktsüba aser talirtem rongnung kati ka majinüi tesempatep agi sünger meimchirtem tali majung akümtsü. Iba ocet nung asen kin Chungliyimti nungi nübortem ajak atema züklem temzüng amshia aruba kar zülusemtsür. Tanü putu nung ibala ya amshia aodang senchi menji, temerenshitemji yimtsüng shia balala asütsü akok saka ibala temzüng yabo Ao sünak abener aliba yimtsüng aser lokti ajak nung benshia aoer.
Yimkongi tenük sünga shimtetba aser yimkong Tsüngremi agizüka aliba yimsüsürtemi jembiba o judanga-judanga jembir senchi menar.
Yim oset tsüset nung mekümdangi sotaker/ teka aier, talisa yimkong yokya-shonü, yim semtu, yim salang, yim tzübo, yimkong kulemba tesem aser ariju amala raksatsür dang meksüdakja senchi achir.
Yimkong nübokdok nü aser yimten mapa nung madener yimteni kuli tajangja bushia merenshir.
Yimkong tzüyok menyok, kiyi-pongzü asaba amala yimkong mapa nung madener aser jenzüka senzür yimteni dalang tashi senchi achir.
Alu-pook (alu lepbok) raksar (yimteni latetba lu masü saka juri parsasa lepboka achirtem) senchi menar aser temerenshi ajangzüker.
Yimkong talirtem atema asadanger liromedemtsü atema ayatsü (alu ayaba) atema yimteni lemteta akaba dak tali meshirtem met menaa senchi ajangzüker.
Shishilembatsü atema kechisarena osettsüset nung jenjang atakteta yutsüba nung tali arishia shishilembartem yimteni merenshia senchi achir.
* Kijai bendanger den ken o menaa nok menartem met ayimer.
* Tangar indang yokya-shonü lepsatsürtem, auyaa süngküm aleper, süra sartem, tongshi-tongnü atsünger yimdeni talang tashi metenshir.
* Tasü-tama tenjidang mesüra ajungben shirang shijir, yiru-ripongertem alidang osang angashir züzüa toktsüba aser osang timi mapenba purdang yimdeni senchi achir.
* Yimtak tsüdenmong mamongba aser züzüa toktsüba senchi achir.
* Shiruru tasü shi shiranga aliba shi, shi shii (menena asüba) yokshi yokrartem yimteni talang senchi achir.
* Yimkong lenpi tzüla, amongtep tzüpu-lenpi amala nung matener aser menur arurtem senchi tululu menar oda kenünübo anogo ka nung nübu ana-asem tsüda takang meshir.
* Balalalula senlem, asüama-senlem nung pa shilem/tsüda kecha maka sür pa ataa aliama akanger maksüa senchi menar.
* Arem nung mi mekümdangi amshia merok mi odaktsür merok met ta sür yimdeni senchi achir.
* Sobaliba, lipoklisang aser putipuyin ken o nung mekümdangi aibelena jembir dangbo sen senchi masü saka putui nashi-ak taküm achir aser tarutsü nung iba amala ken o tepang nungi matoktsü tepang alenpanga yutsür.
* Tangar ken o nung asaaa teyazü kuli ayir senchi tululu menaa maksür.
* Kin kidong lipoklisang otsü nung kijai aibelenba nung shiruru taküm achir ta züluogo. Iba amala ken o atokdang ken kenbo yimdenia aibelentsüsa tenjir, ajioda yimdeni aibelenba nungjibo yim-sen aser yimtsük agi nashi/ak alia agütsür iba den tarutsü nung ibala ken o tanaben bener arua mejembitsü züngdanga ayur.
* Tangar taliba ki kakpoka auyar, jen kakpoka tsük auyar, lenmang nung nok nü bener rakzükraktemer senchisa süaka ‘au-met” chirang pai auyaba ajakji menokdaktsür.
* Tangar lu nung auyaa senzür, temzüng alema ayong yatar, kibur meyong zü auyaa atsür met menaa senchi achir.
* Tangar indang osettsüset tagitarutsü auyatsü ajungshir. Auyaba oset alizüka agir, auyaba oset yudaktsür (au-khonendong) nung aibelenertem auyar den ksasa züngshia au-met tululu menar.
* Ashikelaka meinyaktsü inyaka jajar, nok-nü agi shiruru yirutsür yimdeni senchi tululu chirang iba amala nisung shisatsü tamajung atener nem teti atema küpdang-zük azüktsür. Shiba nem kepdangzük azüktsüdir tanaben aibelenbajibo yimdak melidaktsüi aritoker.
* Nisung yirutsür, ki oset raksatsür, tanur tepok nung alidang tsükseta indoker sen talang tashi chir ang küpdangzük azüktsür.
* Chiyongtsü nung miim amshir, kelakketponga tangar yirutsür maksüa merenshirang senchi chia küpdangzük azüktsür.
* Kimong lumong, yokya shonü ar nung meromeroa rakzüker pai rakzüba aliji meyiptsür ang yimdeni senchi achir.
* Arr raktepertem pa nem arr-long azüngdaktsür aser azüngashitepdaktsür.
* Kilamet (tangar kibongi tua nüktapangda benshir) kidongi nashi/ak taküm senchi achir.
* Kuli tejangja makasür olulu perokshia neburtem tatayuyua aoksadaktsür aser neburtem arisangja jajartem yimdeni senchi tululu achir.
* Kidong lempur yimdak nungi aonung milen tsükloker yimkongi asem tema teloki ajapua yimdak nungi aritoker.
* Maparen kar nungbo senchi machir saka takang akanger, senchi achiba aser takang akangba ajakji temerenshisa saka takang akangba nungjibo tarutsü atema ‘nungshi-komen’ mali.
                                                                   (Maneni asüng adok nung…)