Menüngdakba department-tem

Küm ishika tejakdangbo government nung Chief minister mulungba nung pai mesüra lai minister kwika shimnüdir shim, anungji mapang kabo Nagaland nunga MLA ajunga amato minister shimba mapanga ajangshia aruogo. Iba kasaji tanga state assembly aser parliament nunga liasü, Ibayongji, nübortem meyong sen aika minister-tem anepaluba nung endok. Iba ama nüngdak aser menüngdakba mapatemji reprangteta tatar senden nung ozüng takang ka latetba sülen tangbo tatar (MLAs/ MPs) menden ajunga nungi noklang nung shilem  12  nem dang minister menden agütsür. Atangji, iba jagi aika minister menden mataba agi mepetmesü tenzüker saka sorkar senbo aika kümzüker. Ajisüaka, ano nisung mulungjang nungisa shisatetter asünungji Nagaland nungi tenzüker tangbo state aika nung minister menden agi matar nem Parliamentary secretary menden agütsür. Iba jagi minister aika meshimtsü latetba ozüng aser iba nükjidongjibo amajok kümdaktsür. Aji oda, asenoki jungjunga bilemdangra government nung minister aika menüngdakba amaji department-a aika menüngdaker. Ibayongji, taoba hopta nung asenoki iba osangkaker nung ” Nagaland sorkar kübok menüngdakba department karbo anentsü nunga koma süla ?” ta asüba onük nung shisalemsatepogo. Iba onük nung aikati shilem agia langzüogo. Iba jagi nübortem tebilemba aser tangatetba angur. Ajisüaka, ano aikati telangzüba magütsüi bilemdanger dang yutsür. Atangji, iba osangkaket azüngertem ajurudang aikati ” Koma süla ?” ta asüba tasüngdangba ya junger ta ashir saka kaket nung adoktsüsa telangzübabo meyoker. Iba jagi nübortem tebilemba aser tangatetba mangur. Koma süla (?) ta asüba langzüba agi sempet ka mangutsü mesüra langzüli temelenshiba ka mangutsü, ajisüaka alima yanglushiba maparen nung iba ama tasüngdangba langzüba agi shilem tululu agir. Item telangzübatem jagi yimsüsür aser ketdangsertem den jembir aser parnok shisatsü aser tangatetba ulushidaktsür. Aji oda, telangzür aikati menüngdakba department-tembo anentsütsüla ta shiogo aser ano karibo tajungba küma yanglushittsütsü nüngdakba indang shisalemsatepogo. Koba telangzüba südir süang yangibo ajak shitak asütsü kechiyong ibaji pei pei tangatetba jembir. Atangji,  government teinyaktsü tongtibang kaji mapa (job) adokdaktsütsüla, kechiyong nübortem mapa maka kazüra lendong aser ayawara arutsü. Ajisüaka, tanü putu nung government nung alirtemi angatettsüba tongtibang kaji sorkari mapa adokdaktsütsü ta jembiba tetezüji sorkar mapa nung ita sen chia kazütsüba mapa masü saka ali tema aser telong nung aliba rongsen bushia alima terenlok asoshi inyaktsü mapatem adokdaktsütsü indang jembir. Tia majung kaj tanü tashi asen lima nung yimsüsür aser nübortemi dena mapa indang jembiba ya sorkar mapa nung ita sen chia kazütsü indang jembir, iba jagi mapa (post) maliyonga tatidang magi ser tezülen nungi yimsüsür aser tulurtemi pei kinunger aser pei nisung melepboktsür. Ibayongji mapabo maka saka inyakerbo teimba akümer, anungji Delhi nungi yokba sen ajunga amato ita sen nung endoker. Iba amaisa odi asünungbo, Nagaland nung alirtem ajunga nem government mapa tilala asüyonga agütsür kazüdaktsütsü aser ita maer government ita sen agütsütsü atema ita sen agütsüba department-ang ka nüngdaktsü. Tanü Nagaland tia ibaji lir. Aji oda, mapa makayonga department onsara nungji Minister, Parliamentary Secretary, Advisor, Commissioner, Secretary aser Director agi Nagaland süngogo aser parnok kübok government ita sen agirtem agibo Nagaland masemer. Item  jagi department anepalur masü department-iang parnok anepalur. Item yimsüsür aser tulurtem asoshi kecha makayonga gari tama alitsütsü aser item garitem nungji pei mapa tenüng zülur senzüba agi tulur amai repranger saka parnok alii alu nungbo motzü agi metentsü, lishi mezütsü aser tashidak tapu balala menatsüsa tesempatsü agi asen lima sünga lir. Tanü asen lima tia yanglushitsü asoshi deparment aika menüngdaker saka tang aliba department-tem rongnung tesadang kabo anendaktsütsüla. Yimsüsür aser tulur aika aliba agi masü saka pei lima aser nübortem meimba nisung ishika danga yimsüsüba aser ketdangsüba menden nung lira, item jagi pei lima yanglur aser nübortem akümketa lidaktsür.