Ango metsütsü tongtipang inyakyim

Contributed By : Imnatoshi, Fishery Demonstrator.
Courtesy : ATMA, Mokokchung.

Ango junga mesütettsü atema tongtipang nüngdakba maparen kar lir. Tanü asen Ao lima nung ango lu ayimer teimbakati tzübo yanglua ango enoka yutsüba dak alaka kecha anebalu mesu-i küm tepiyong yutsür, iba ama ango lu ayimba dang Unscientific Fish Farming ta ajar aser iba jagi tajangzük kanga tila angur aser aiben tamakok ajurur. Anungji ango lu ayimba nung tzü, ali aser chiyongtsü lirodema anepalu nungang Scientific Fish Farming ta ajatsü akoktsü.
* Tzübo Shimba
Kodang ango tzübo tudir, tesem temsüa alidak lenden metong tasazük nung atutsü akok. Tajungtibaji item tesem nungji küm tepiyong tzü atsünga aliba tzübo/tzüto asütsüla. Ango tzübo asoshi ali mesüra tesem shimdang, ali kobai tzü senzüka meyoki tzü soita yuteter, ibala ali mesüra tesem shimtsüla. Saka tzünglu aruba mapang tzü atsüngbangba tesembo meshimtsüla.
* Ango Tejanu Mesüba Inyakyim
Iba den ango tejanu tajungtiba peria bushia item tzübo nung mesütsüla.
* Nursery Pond
Ango tejanu size 4-15mm koba dang spawn to fry stage ta-a ajar, item ango spawn aser fish fries ya anogo terpongu (15days) tashi nursery pond nung ayutsüla.
* Rearing Pond
Ango tejanu size 16-40mm koba dang fry to fingerling stage ajar item, ango tejanu ita ana nungi ita asem (2-3 months) tashi rearing pond nung mesütsüla.
* Stocking Pond
Ango size 41-150mm dang fingerlings ajar. Item fingerlings yaintetter bazaar nung mayok tashi stocking pond nung ayutsüla.
Item pond tapu asem anebaluyim rongnung, angotejanu-spawn aser fry nursery pond anebalutsü tongtipangtiba lir.
Item pond asem prongla takok ngua anebalutsü atema tongtipang maparen kar yamai lemsateper.
Ango tzübo anebalutsü inyakyim ya shilem ana nung lemsatsü akok.
1. Tzübo Nung Ango Mepokdang Anebaluyim (Pre Stocking Pond Management)
Akokba tashi ango tasüba aser timtem kecha makai junga mesütettsü atema, item maparen ya inyaktsüla.
a) Aei aser Ango Tsükchir Endokba (Management of Weeds and Predators)
Ai (weeds) aser iba mesükba grasses temi ango tzübo menentsür aser ango tzübo nung aliba ango atema tongtipang alitemo aser mol (nutrients) chiadoker aser item ya ajema kümdaktsür. Iba den külemi ango achiba mesentem (insects) asoshi jenokdak agütsür. Parnoki aituo aser tedongtem nung entsü koa atsüka alir aser intetter külen ango tejanutem (spawn aser fry) chiadoker mesüra timtem agütsür. Item mesentem-i ango nem agütsüba chiyongtsütem-a toktepa chiadoker. Anungji ai aser grasses tem endoka angotzübo merüka ayutsüla.
Makor, Shingi aser ango ponglo ama ango taputem-itsübo nung poka aliba angotem chiadoker asü nung, item ya tzübo nung tanga angotem den külemi mayutsüla.
Tzübo nung ango mepokdang tsüngsang mopung süngjema alidang, oil soap emulsion tzübo tzü nung anepdang yakta mesüra nikongtsütsü (early morning or late evening) arükba ajanga,mesen tamajungtem samadaktsütsü akoker. Iba oil soap emulsion ya ango mepokdang khonda ter ana (12 hours) mesüra anogo ka lia tzübo tzü nung arüktsüla. Iba ajanga mesentem tango sashiba lemang raksatsür aser mesentem südaktsür. Oil soap emulsion yanglutsü atema sapon 20 kg aser vegetable oil (mustard oil) 60 litres tzübo hectare ka atema nüngdaktsü. Sapon tilala küma rangsatsü aser yimsa maotashi melutsü. Mustard oil mesüra tanga vegetable totzü litre roker (60 litres) nung sapon meyokteper, oil soap emulsion ama tzübo tzü nung arüktsüla.
2. Angotzübo kongdaktsüba (Drying of Fish Pond)
Angotzübo akokba tashi jungjunga kongdaktsütsüla. Yamaji inyakba agi tzübo nung aliba mesentem aser mesen entsü anü tashi agi pulokja südaktsür.
Angotzübo kongdaktsüba ajanga, ango tzübo nung densema aliba tango tamajung nungi adokba miim (poisonous gas) endoktsür.
3. Shinü enokba (Liming)
Tesem ka nung ali ya acidic mesüra alkaline asütsü akok. Acidic ali nung pH 6 aser iba den tajemba asütsü. Alkaline ali nung pH 7 nungi teimba alitsü.
Asenok lima tesem teimba ka nung ali ya acidic lir. Saka tzü pH 7.5-9.0 ango mesütsü atema tajungtiba lir. Anungji asenoki tzübo pH tendanga, kodang tzübo tzü acidic südir, shinü (lime) enoka pH acidic nungi alkaline melentettsü. pH paper amshia asenoki tzübo pH tendangtettsü.
Shinü (lime) enokba ajanga ali pH acidic nungi alkaline kümdaktsür. Shinü (lime) enokba ajanga angonem calcium agütsür koba agi ango junga aintsü nung yarir. Ano lime-i ali mol yanglushitsür aser ali jenjang jungdaktsür.
Asenoki Agri lime (Calcium carbonate, CaCO3), Quick lime (CaO) mesüra Slaked lime/Hydrated lime (Ca (OH)2) amshia liming asütsüakok. Item ya fishery aseragri department mesüra dokan nung bushia amshitettsü.
pH tendanger külen agüja aliba shinü tadakzük enoktsüla. Agüja aliba shinü (lime) tadakzük ya ango tzübo koba nung ango mepoki lir item tzübo nung kenyong nung amshitsü akok. Iba ya tzü nung jung junga aiteper ja-a adokdaktsür tzübo tema aser telong ajak nung inshitsüla. Saka ango aliba tzübo nungbo iba kesa tadakzükji shilem pezü lemsar ita asem nung shilem ka inyoktsüla. Shinü tzü nung kanga junga aisar chakoni nung sen züker külen ang tzüma nung inshitsüla. Shinü enoker külenbo tzüboji tzünglu mesüra tanga lemang ajanga tzü anioktsüla.
Ali (Soil) pH            Shinü (Lime) (kg/ha)
4.5-5.0                            2,000
5.1-6.5                             1,000
6.6-7.5                             500
7.6-8.5                             200
8.6-9.5                            Nil
4. Mol Enokba (Manuring)
Nashi scü tajem (Raw Cattle Dung, RCD) shinü enoker anogo 21-25 sülen aser ango meinokdang hapta ka-ana jilia enoktsüla. Nashi scü tajem tzübo hectare kanung 10,000 kg küm shia nüngdaktsü. Mol enokba ajanga tzübo nung ango chiyongtsü peria agütsür. RCD ajanga ango chiyongtsü (zooplankton) tali kümdaktsür. Nashi scü melira ak scü mesüra an scü amshitsü akok.
5. Ango Tzübo Nung Tzü Jenjang Reprangdangba (Test of Water Quality)
Kodang ango tzübo tzü colour balala kümdir asenoki ya angatettsüla.
* Green (Tamakrem) aser blue (Anüngsentsü) colour – phytoplanktons-koba kanga dang tila aser tenük agi mangoba tzü nung pungdaka aliba takümtem lir, item ya teimba tzübo nung alitsü. Anungji ano nashi scü tajem enoktsüla.
* Brown (Alisentsü) colour – zoo plank tons teimba alitsü. Iba colour tzü ya ango mesütsü atema kanga dang tetemsülir.
* Tzübotzü tereprangtsü kanga menena (dirty) lidir, shinü (lime) ano tera enoktsüla.
* Kodang tzübotzü kanga merük-merüka, tzübo talong ajak jangja (clear) angur, item amala tzübo nung ango aintsü kanga metemsü. Anungji nashi scü tajem (RCD) enoktsüla.
Tzübo nung mol enoker külen hapta ka- ana sülen angotem poktsü akok. Tzübo hectare ka atema, ango tejanu (fingerlings) 10,000 nos. poktsü nungdaker.
6. Ango mestü enokba
Ango libalirotemdak api -ainbayimya, chiyongtsü tapu balala achiba yimya, chiyongba tesem (feeding zone), ango tapu terok nungi tenet tashi aseni amshia ango mesütsü akok. Catla, Rohu, Mrigal aser Calbasüya Indian Major Carp lir koba ya India lima nung lipok dang nungi aliba angotem lir. Silver Carp, Grass Carp, Common Carp dang Exotic Carps ta ajar koba ya tanga lima nungi bener aruba angotem lir.
Catlaaser Silver Carp ya tzüma nung chiyongba angotem lir (Surface feeders). Rohu aser Grass Carp-itzü tom nung chiremer (Column feeders). Mrigalaser Common Carp tzüponglang nung chiyongba angotem lir (Bottom feeders). Item ango tabu balala ya kati ka tepseta achiba angotem masü asünungji, asenoki item ango balala amshia ango mesütsü akok.
Hectare ka nung stocking ratio yamai maneni amshitsüla-
a. Tzü ma nung chimer- 1:2 (Eg. 1000 Catlaaser 2000 Nos. Silver Carp)
b. Tzü tom nung chimer- 2:1 (Eg. 2000 nos. Rohuaser 1000 nos. Grass Carp)
c. Ponglang nung chimer- 1:3 (Eg. 1000 nos. Mrigalaser 3000 nos. Common Carp)
Item angotem tabu meyokteper ango 10,000 nos. Ajunga ango tzübo takok ngua anepalutettsü.
7. Tzübo nung Ango Poker Külen Inyakyim (Post Stocking Pond Management)
Yimya agi tzü tesa nung tenük agi manguba (phytoplanktons aser zooplanktons) aika lir aser itemji angoi achir. Aji saka item tzübo nungi pa sasa (naturally) adokba chiyongtsü kisüng ango aintsü asoshi teperi masü. Mustard oil cake aser rice bran 1: 1 shilem nung meyokteper agütsütsüla. Ano Grass carp tzübo nungji lira tanga ango nem chiyongtsü magütsüdang tamasa parnok nem süngolio tatishitsü agi somomo tu, pongalashi tu etc agütsütsüla.