Nütsüng renloktsü nüngdaker

Alima nung kin ka wazüka ayutsü asoshi ali aser nütsüng nüngdaker. Ali tuluka mekazüka liaka nütsüng melira kenlirbo tangar meyong akümtsü. Ano, nütsüng aika liaka ali mekara timtem tulu ajurutsü. Iba amaji tanü alima aika nung lisopurtem nütsüng merenlokba agi bendangertem nem amoksepdaktsüba lima aika lir. Item limatem rongnung France lima ya ka asütsü. Iba kasaji India nunga Tripura asütsü. Atangji, Muslim nunger amato kinungtsü pezü pongo den lia kecha tebilemdang melii junga memesütettsüsa tanur sopet sodaktsübajia masü saka tang asenok sobaliba nung aliba amato tebur shia  kinungtsü ka dang yur, pei dak dang kibong mesütettsüsa tashi lira, Tsüngremi moatsür asoshibo Naga nunger kibong shia tanur asemsem pezüzübo soa mesütetang tajungba asütsü ta bilemer. Tang Nagaland nütsüng yongsük ajak agi lakh metsü shi lir. Item rongnungji tsümar lakh ka shi aser talila züluokba lakh ana shi alitsüa akok. Aji shitak süra, Nagaland nung alir Naga nunger nütsüng ajak agi lakh tertenet shi dang asütsü. Ibaji Nagaland tasazük ali square kilometre 16, 579 nem lemtsüra, nisung  102 shia ali square kilometer kaka atar. Tetezü Nagaland nung Naga nunger nütsüng yongsük tang dang nungi anaben agi teimba akümyonga alibo peria akatsü. Itemji asadanga kodang asenoki bilemdangdir, asenok asoshi tarutsü anogotem atema kanga shisabolutsübo mali amai angur. Alima nung alir nisung aika asoshi tebilemtsü tulutibaji ali lir. Ali makaba agi talidak maka aser ali makaba agi aluyimdaka maka, tangar ali kiburtem kübok alar jenjang nung ayanga chiyonger aika lir. Ajisüaka, asenokbo ali makaba tebilemtsü masü saka pei ali agi temoatsü küma mamshitetba tebilemtsü agiang asenok timatemer. Iba ama tia ka nung asenok tebilemtsübo nütsüng onsara züinba tebilemtsü masü saka asenok mapa inyaker maliba agi tangar bendanger anir arua senso küma lidaktsüba tebilemtsü agi asenok shisaboludaktsür. Ano tanü asüng balaka, lanur kibong aika nung tanur memoaba tebilemtsü lir, iba jagi nütsüng renloktsü melen nütsüng ajemer. Iba kasa tebilemtsü ya tangar tashitemetetter lima nunga atalokdagi. Ibayongji, joko France lima ama nungbo lisopur kibong aika nung tanur masoba agi kiset shirurutemang pei chirnur ama kümer anepaluba angutsü. Iba ama lima nung lisopur nütsüng ajemer aser ayangi arur bendanger nütsüng renloker ta lia-lia tanübo lisopurtem bendangertemi moksepdagi. Tanü asenoka mekümdangra iba amaji küm metsü-sermer tsüngda ataloktsü ana nung lir. Item tarutsü lendong nungi asen lima aser nübortem kümzüktsü asoshibo asenokbo tangar jilu ajizüka kibong shia kangtepa tanur kaka anana dang asotsü ta mesüi temoatsü dang moatsüra kibong shia tanur asemsem pezüzübo asotsü aser item tanurtemji jungjunga anepalutettsü asoshi tsüraburtemi meranga inyaktsüla. Iba denji külemi ano kibong nung asoba tanurtem ajak tsürabur anati kibong küma mao tashi mesütsü ta masü saka joko tanur shia high school azüng tenzük tashi nungibo peisasa senotsü aateta azüngtsüsa pei akok mapa inyakba sobaliba ka tenzüktsüla. Iba  jagi dang asen lima nung tangar bendanger anioka mapa inyakdaktsütsübaji kangabo nüngdak madoktsü. Tangbo asenok tangatetbaji tanur kwi sodir soang akok tashi mapa meinydakdaktsüi school züngdaktsütsü aser school züngtemer külena mapa meinyaki senotsü angutsüsa mapa inyakdaktsütsü bilemer. Ajisüaka, asen kidang tangar kilir yur parnok nem ita sen agüja ki mapa inyakdaktsütsü agibo asenok chirnurtem nem item mapatemji inyakdaktsütsü aser item mapa yariji parnok nem taa agütsütsü aser iba taa jagi parnok school azüngtsü ta kodang tanurtem nem mapa inyakdaktsüba sobaliba ka tenzükdir, iba jagi asenok tangar dak nendaka aliba tia melenshitsü aser tanurtema pei khuret meteta aientsü. Aji oda, nütsüng ishika ser mapa inyak mashi tangar kübok alitsü agibo, nütsüng aika aser ajaki peisasa mapa inyaka litetba senso aliba Naga lima ka asenoki yanglutsü nüngdaker.