Saksalema aliba senso

Asen lima kanga mejungi kümogo aser tang ya asenoki saksalema nüka melira ano tamajungba akümtsü. Azüi kibur malidang shi mangümer aotsü atar ama aser danüi kibur malidang chibo lapoka chiyonger aotsü atar ama, asenok anüktsü purtemiang asenok meyong tagitarutsü ajak chitsütsü meranger. Joko, mapang talangka yamaji kiburi memeteti auyadena chiajema arunungji, auyatsüji tim mapa inyaker ama dang bilema auyaba agi takar küma jangratema alir aika kümogo. Atangji, shiba südir süang nübortem meyong auyadena takar akümba rongsenji senmang küma mamshitsü, itemji peii ngua pei dak nungi pilar külenang alima nungi pilatsü. Ajisüaka, asenoki kodanga magimatsü ama aser kodanga masütsü ama bilema ochimashi agi ochi küma yanglur rongsen bendener. Tanü iba jagi Nagaland shiranger. Aji oda, saksalema aliba senso kari RTI ajanga application agütsür asüngdangya nung dang gari lenmanga yanglur. Iba amaji nübortemi, pei jajaba lenmang ya kechi department kübok, aser iba office nungji Public Information Officer-ji shiba ta asüngdanga, pa mesüra la dang Nagaland ajaklen parnok department kübok aliba lenmangtem asoshi sen kwi lemzüka lir aser koba lenmang atema sen  kwi endoker (?) ta kisüng asüngdangba agi  nübortembo tajangzük angutsü, kechiyong shiba südir süang department nung inyakbajibo miim meyutettsü. Iba kasaji saksalema aliba senso kari RTI ajanga temetetnüba kechisarina asüngdanga department-tem kümkümshidaktsüdagi. Iba jagi lenmang meyanglui sen agizüka chitsür alibatem yanglur, jangotsü, mozümora, totzü aser senotsü teyari kechisa nübortem angutsü tim, itemji tamalen dang nungibo tang tera tajungba angur. Ajisüaka, ano sensosangertemi memetetba aser mebushiba maparen aika lir. Ashiko, lanurtem mapa inyak angazükdak tajungtibaji Nagaland nung akatsüa akok, saka aji file nung dang ashi, asangsang nungbo makatsüa akok. Aji oda, file nungbo asenok kima mesüra asen alidak longrang dena aranga tuagi lenmang sademsadema yanglua alitsüa akok saka shitakba nungbo kecha inyaka makatsüa akok. Ashiko, deparment kar nungbo file aser register nungbo mapa inyaker meyirijang dak tali saka shitakba nungbo noklang ishika dang alitsüa akok. Aji oda, Nagaland file nungbo tzülu aser irrigation project aika renema alitsüa akok saka shitakba nungbo tesayutsü makatsüa akok. Iba kasaji file  nungbo Nagaland sünga kiset shiruru aser süngjanglijang farm, ango tzübo, factory balala agi sünga alitsüa akok saka shitakba nungbo kata malitsüa akok. Iba amaji Nagaland yabo tiyazü yangluba industry tuluka lapoka ali ama kümogo. Aji oda, tiyazü onsara nungji joko nisung shingaia shitakbo meinyakner, kechiyong ochishia meranga inyaker anguba rongsenang shitak masü amai bilemer. Iba ama putu ka nung asenok alir. Iba ama putu ka nung asenok saksalema melira asenok asoshi mozü ki yanglutsüba tenüng nung mozü kibo meyanglu ser sen agizüka achitsü, school yanglutsü sen yokba agi school-bo meyanglu ser agizüka agitsü, lenmang yanglutsü yokba sen agi mapa tilakata meinyak agizüka chir alitsü. Aji oda, nübortem asoshi Delhi nungi yokba teyaritem kar Delhi nung aser kar Kolkata nung samatsü aser tanüngbaji Kohima nung agimatsü. Itemji tanüker maliba agi auertem anüngdang aruagi sademsadema pei aginütsü shima-shima auya amai asütsü. Government ya asen ki lir aser yangji inyakertemji asenoki shimba lir. Ajisüaka, asenoki junga nüka melira inyakertemi ki dena bena bener aotsü. Tanü putu yabo senso shiai pei temeten meteta wainshin meteta aliba putu lir. Joko, government office-tem nung nübortem dang miima kecha inyaktsü makok. Anungji, nübortem dang miimshia langka danga inyakra ibajibo nübortemi mebushiba agi asütsü. Tanü nübortem meyong rongsen agi nisung aika takar kümogo aser item jagi meyiper nübortem mezüngmeshir. Nübortem sen agi yangluba kidang nübortem mekaotetter aser nübortem sen agi aliba gari agi lenmang nung nübortem dak motzü  seploktsür aor. Iba tashiji anemsü agi nübortem meima sayurtem nem nübortem mezüngmeshidaktsür. Joko saksalemtsüla aser senso ka temeten aser tashi meteta shinga nema yamaji mezüngmeshi mesüdaktsütsüsa alitsüla !