Tetamatsü mapang ka

  ~ S. T. Yapang. Lkr. Kohima

Auür aser ashikülaker nisung tajung tesa akümer, arogo pur aser ayipa atutsü pur ajak ama to temenen pur akümer ta melentepba mapangji election ya lir. Ibai Laishiba nung tesüpur tama tamapur tesü ta akümtsü ta shia aliba to südisü ta sa bilemdanger.
Election-i inür timba timba akümba ngua kanga pelar, election-i inüba tetezü nübur tenzüknür, aser nübur anepalua parnok nüngdak abensatsünür. Aji masüa ta asürbo election jaki mai tajungba. Ajisüaka election nübuyimdang naloknara den an-i scü chir tebang meshi amai aikati jembiba ngua kanga süngmanga aser menünüa bilemer. Ibala olen ka Tongpangkokba, Kohima ajanga Tir Yimyim, Tsüklai 11, 2018 anogo Olemsabang nung zülutsüa nguogo ya shitak lir, oda kanga purapujia masütsüla mesüra tangar ajak temenenpur pei dang onsara meshiteta jembia sayuba yaa majung.
Tatalokba aser ajangshia aruba rongnung Nagalima nung election-i senotsü telong junga bener takok ngua iteter rogoji reprangdangra küm aika sorkar mapa nung inyaka lir air timba, karji contract balala inyaker air, ano kar lokti tentet aser kaketshir wadang nung tanishir süa lir air. Parnok rongnungi election-i air rongnung Sorkar mapa nung inyaka shirnoki sorkar senpong ajak azüngteta auya aser nübur meyong rizüngdena ayu, item pur jaki sorkar majung aitsüa election jaki air.
Ano shirnok sorkar tenzükba nung mali asü, lokti tentet, kaketshir telok balala mesüra nübur asoshi inyakba nung lir election jaki air parnok jakia election-i aitsü meji sorkar anema o tululu jembiba yaa majung, kechiba election atong nung dang item oji jembir? Shitakba agi pa/lai yamaji bilema lira election madongdang pa/lai item sorkar tashi maitji bushiteter okadak keno benoktsütsü tim liasü, saka ola madoki dang arur kechisü nung election atongdang ang olaji adoker? Aser tejashitsüji item kenoji election temerbo adokyonga madokyonga metetsümonga amatoktsüba ta.
Anungji Sorkar mapa nung alira süang, lokti tenet, kaketshir telok mesüra wadang balala nungi election-i airi sorkar onsara tiluja mejembi tajungba, kari tekalen ashi ama sorkar majungba asoshi okadak keno benoka raratepa lira aser takoka süang makoka süang tatem tashi bener oteta lira pa/lai sorkar majungbaji aitsütsüa tim aser temeten kar.
Shirnok sorkar mapa nung inyaker election-i inür parnok dang ni tilatiba aser temelatiba ya asüngdangnür; Nagaland Government notification No. APPT-18/6/67 anogo 19.09.1987 nung sangdongba ajanga ‘non-technical class III aser IV sorkar mapa ajak noklang shilem nung noklang (100%) indigenous inhabitants of Nagaland pur asoshi mekazüka yutsür’ ta shia lir, süra nenoki kechiba ne kübok mapa tazüng adokdang Naga nunger anioktsü melen tzümartem ya aniokdena ayu? Nenoki yamaji yur kechiba Sorkar majungba jembir? Mesüra lokti tentet nung inyakertema nenoki kechiba item anema ola madok arur tang sorkar majungba jembir? Nenoki tekalen asüngdangba tilatiba aser temelatiba kaji melangzütetra kodasür Nagalima tebenja patika ya tongpoka anir otettsü? Mesüra tang tasen inürtem rongnung sorkar mapa nung melidangertemi “tekalen shia alibaji ni adokra ni mapa küma inyaktsü asoshi tatar salang nung keno benoka jembitsü” ta nangzükteter lir mali? Nenoki dang shitak inyakdi sürbo kechisütsü okadak senotsü aser mapang jenti laluba den nisung jenti den tsükjitep dena keno jembishia kazütsü? Item amala tagitarutsü aser kuli tejangja akaba indang mejembitetra kechisütsü kuli tejangja maka sür terenlok bener arutsütsü ta, sorkar mapa agütsütsü ta, tagidak makaba o jembia kazütsü? Aser osang kaket nunga tagidak maka, kuli maka election nübuyimba osang ya madoktsü tajungba.
Telung osang ka ajanga ashiba agi Department ka nung nisung mali sürnung nisung merijang asem shi ka tenüng nung itasen agizükdaki, ano tanüngba Department aika nung Naga nunger lanur mapa mangur, saka tzümar dang aniokdena lir, item ajakji temulung alemtsü mali, aser item ajakji sen agi yoktokba dang lir, süra ya shir mapa?
Nüburtemi ya angatetang, tang election-i inür rogo shirnoki nenok nem terenlok aser yimjiyimjung bener arutsütsü ta o tanang jembir parnok timba kati nenok meyong nungji tzümar aniokba lir, aser ner tanur sorkar mapai aitsü melen tzümar dang sen talang tashi agi yoka achiba lir, yamaji sür tang nenok nem lemtsüba senji nenok meyong auyadena ayuba nungi tera agütsürba dang, ano tanga terenlok mapa aika asoshi jembir mejembima lir, saka o timba masü mapa tuluba südi, itemji Tsüngremi mulungba süra akümliri tenük agi angutsü.
Ano tetamatsü tulutiba kaji nübur rongnunga clean election südaktsünüa nübu ayongdena, machimajemtsü talubusa amshiba den sen talubusa lemtsüba yaa ka lir. Election ochishia aser merüka agitsüba ya yimdeni ozüng agi lateta yutsüyonga pei dak aket, ABAM mesüra NBCC-i na kangshia kotaki modaktsütettsü mesüra clean election-a mesüdaktsütettsü, tajungshi agütsütsüba dang yangji tashi angatsü mangatsü aser ochishia alitsü asü masü ajibo aseni dang shimtettsü.