Tsük Lu aser Tsüknü

– Ms. Rongsennungla Imchen, Dy. PD, ATMA, Mokokchung
Courtesy:ATMA, Mokokchung.

Gundhi bug ta ajaba mesen ya asen tsüklu ayimer atema kanga takoksa tulu bener arutsüba mesen ka lir. Asen lima tekonglu nung June ita tsük adokli/adokba mapang tsüklu nung iba mesen adoktsü tenzüker aser July-August ita kodang tsük amentsü tenzüker, idangji iba mesen teimba/temaba züiner aser takoksa jenti agütsür.
Saka tzülu nungbo July ita nung iba mesen adoker aser August-September ita tashi nung tali renloka aoer. Asenok Aor-i iba mesen dang tsüknü taa ajar.
Mesen Tereprangtsü:
Mesen entsü tereprangtsü rong mesük alir (boat shaped) aser temerem sentsü lir. Entsütem tuopak nung tarensa koa alitsü (laid in rows on leaflets). Anogo pungu nungi ti (5-8 days) tsüngda nung mesen tejanu tamakrem sentsü rüzüktsü aser anogo metsürpungu nungi semer (25-30 days) tsüngda nung iba mesen ali sentsui melena teintet akümtsü.
Teraksa Temaitsütem:
Kodang tsük adokdir, iba mesen lanu aser teintet anaprong-i parnok tebang nung ajem (needle) ama keta aliba jagi tsük lanu nung jang (rice) akümtsü aliba mamatsü ajemtsü tenzüker/jemadoker aser tsük melena tsüksü aika adokdaktsür aser aluyimer iba ajanga takoksa tulu ajurur.
Anebaluyim (Management):
Tsükjong nung mesen tejanu telong junga alibatemji anepdang yakta mesüra nikongdang bendener kerosene nung metena tepsetsüla.
Tsük nung mamatsü aliba mapang, tsüngken tashi pongdang nung enoker alu tesem balala nung yuatoktsüra teshinem yagi mesen taintem pua mesüra atsüa arur aser item mesentem bendener külen teka agi mesüra kerosene nung metena tepsettetsü.
Pheromone traps koba Agriculture Department nungi angutsü akok, item ya amshia mesentem azüoktsü akoker.
Tesangwasang (light traps) alu tesem balala nung ayuba ajanga iba mesen taintem pua arua aser itemji putena azuoktettsü.
Tzük madokdang iba mesen-i ai nung lia chiyima adar. Anungji ai alu nung ai endoka alu merüka ayuba ajanga mesentem züinba ajemdaktsür.
Tsük rur külen alu nung tanüngba tedongtem indoka alu merüktsüla.
Tsük tapu aika alinungji, kokra tsük tapu kobatem tekaraba arur mesüra tsük tapu kobatem tera tekaraba nung atener, item tsük amshiba ajanga iba mesen nungi jenbutsü.