Naga kin-i tamentakdak kimong toktsü nungji timtem manener

~ Imnaonen Lkr, Chumukedima.

Kechiyong Tsüngrem dang masüngdangi nisung tashi amshir.
Mezüng Naga nunger yimden kimongji 1946 NNC dak azüng, itemji asenoki metettsü tim.
1946 Feb 2, NNC tenzüksang

1. T. Aliba Imti – Ao
2. Mhondamo Kithan – Lotha
3. Visar – Angami
4. A.Z. Phizo – Angami
5. Adino Phizo – Angami
Parnoki anir kimong mesemtet, saka tsükchirtemi iba olaji manganüi aküm, nenok ishikati mulonga inyakaka nenok den nubor mali tasa nemja atala, anungji NNC-i nütsüng sayatsü atema Naga lima ajunga nung 1951 küm Plebiscite agia Naga nunger nütsüng noklang nung 99% kuli sayu. Iba sülen nungi Assam sorkar nungi AP Assam police yoka NNC tem arishi, iba plebiscite meyongnem agiba ya Dr. AZ Phizo mapang atalok ta ashir. Tanü ama kaket shisatsü junga mangu, rongsen maka, tetsüng nung tsüngsem masen Naga nübur pei temeten nung pei lima wazüka ayutsü merangtep, pari timtim jenti ngua ani. Iba tensa tashi nungbo AZ Phizo NNC President aser Vice-President Imkongmeren Ao tenadi anir ayameso. 1952- 55 tashi nungbo India army agi Naga lima atong aser reshikangshi meso. Tebur tetsür tain tanur kecha mebendang mashi mashi tepseta ao, ano tenla kidang tebur tetsür anidener süoshi agizüker parnoki repranga shi nung kangshia medemdaktsü, tenla ki aser yimtsüng kecha tebendang maka ajak mitsü küma rongtoktsü, 1957 küm nungibo Naga lima yim ajak loktepa lidaktsü, alui meyok, alu menzüka yur aji merudaktsü , Naga khristan limaji auyi kümdaktsütsü aser asen limaji par lima akümtsü ta nukjidong nung aji oda samatsü. Iba tensaji NNC tayimtenbaji tulu liasü. Oh Tsüngrem, ozü Khristan lima nai aochia kümzükang, ozü anemertemi arem nung meinoktsür shiruru arishir ama arishia tepseter, o kibuba, ozü lima kümzükangma, iba mapang tashi nungbo Naga nüborji India jangjajangja meteta aküm aser tongtibangsa America limaia osangji angashia aküm.
Naga lima telongjem meraksa aliba mapang 1953 küm pandit Nehru Prime Minister, India aser Burmese Prime Ministe, U-Un Naga lima tendanga aru. Naga NNC temi pa den Naga nunger taginüba yimten o ashitsü yongya ata, tena den Mrs. Indra Gandhi la dena aru, asen limai aru asünung NNC tanishirtemi par asem nem asen tsürabur sübutsü tapensa supotsü aser iba sübutsüji pari pela agizük, iba sülen Naga nunger tebilemba tem zülur NNC tanishiri pandit Nehru nem agütsü saka pai aji magizük, anungji jashia NNC temi anir ball asayadak Kohima town nungi nübur ajak senshidaktsü, anungji pai kechi ashitsü liasü NNC atema menüngdakba mapa ka aküm. Temalen zülua aliba nung India Army aika Naga lima kangshitsü atu ta ashibaji 1953 sülen nungi atalokba lir.
Iba sülen mission tenzüker Rev. Longri Ao aser Rev. Kijungluba, parnok ajanga Naga lima nung yimjung alitsü ta bilema parnok 1957 küm Naga yimten tenzüker den ajurutepa arem camp nung senzüa yimjung o lemtep, saka obala nungeri parnok dang shia oji yamai meyiptsü. Asen limai India Army arua yamai kangshitsü parnok dak temeten kecha maka kechiyong asen Naga nunger temetenji ulura kechiyong asenoki India den tsükchia mali. Ozüi ayimtenbaji nenok Naga lima tokjang, oa dokang, kechiyong kecha meka-aka onok ya onok lima nung alir. Onok temetenji nenoki mezüngmeshi tesü ta ayimtener, tanü India den asenok kodang yimjung alitsü merangdir, par tasaji aseni melangzüktettsü aser tanem tanemi par sang nung ashitsü. Idangji asen rongnung nüji shisatsü ajema akümtsü aser tanishir aika linuk meimer tu linuk ashioktsür akümtsü, iba reshikangshi tiyalong Naga nunger olaji America messioni angashia Naga Khristantem kümzüktsü atema temesüng nunger nisung ka tenüng agi, Michael Scott America nungi 1958 asen limai tonga arua Naga nunger o India na tsüngda nung yimjung yanglu, iba mapang nungi tanü tashi asen o asen na koma liyonga arur, bilemdanga obala nungeri jembiba shisadanga yimjung sungjang koma Naga lima nung atanger ken reprangdangang.
NNC jenjang raksa tenzükba
17 June 1968 NAGA Army C-in-C kati anir NNC Federal Govt. anema inyak, iba sülen 7th July 1968 küm pai Revolutionary Govt. ka tentet, iba sülen rara tiyalong nung NNC tenüng atemer kari 1975 Shillong Accord nung sign asü. NNC-i kin anema inyakaogo ta jashia NNC tenüng melena NSCN tenüng ka tentet. Iba telok nungi ano lenir anati anir 1988 küm NSCN telok ka razük, iba sülen pei telok toktsür Unification tenüng jaa telok ka tentet, iba sullen 2015 küm NSCN telok nung sa Reformation telok ka tentet. Asenoki bilemdangti, ya tanga kecha masü saka obala nunger kimong toktsüba (kimong NNC). Obala nungeri 1957 küm o alangtepa jumbiba tu tanü ataloka arur (amendakdak kimong toktsü nung timtim manener) 1951-1975 küm 24 tashi nungbo Naga yimten tongpang ka tejak ka telongjem nung asen anemer yimaker nokdangtsü nok nü renemer noktaka ata saka 1975 sulenbo NNC ji tai kümtsü yong kela NNC tang nungi pari inyakba nung Naga nunger ajak ajangzüktettsüsa tejak ka telongjem ka sabang ka nung yimsü medema inyaktetra ta ataa arur. Saka tsükchir arem shiruru arishir ama küm lir 40 tsüngda kati ka kaseta arishitepba mapang nung na o na asüba tu koba otsü nung zülutsü. Naga nunger nutsüng kanga atameta süaka asen rongnung telok kati Nation tenzüker dang nenok longjemang ta ayimoktsüba ola to India Govt. atema osang tajung, kechiyong iba osangto agi Naga nation tenzüker atema jenjang teküpbokbai lua adok. Iba ola den kulemi India govt-i a kasa nenok longjemang ta ashir, asen rongnung kati kadang nenok longjemang ta ashiba dang nungibo asen rongnungi adokba ola to langzü nung asen longjem nung koba tetezü adokla. Kechiyong 1963 küm tenzükba state ji, tang aliba state na ji koba nung balala. State nung alirjia Naga nunger atema terenlok ajak India govt dang meshir, Naga Nation tenzükera kasa temeshitsü dang, anungji India govt-i longjemang ta ashiba nungibo teratetsü ano tajung ka lir ta bilemtsü tim.
(Maneni asüng adok nung…)

You must be logged in to post a comment Login