HIV/AIDS & Arogo

Nagaland nung yaküm 2015 küm April nungi December ita tashi nisung meyirijang roker tuku noklang pezü ser tenem dak  HIV/AIDS tendangba rongnung nisung meyirijang ka ser noklang ka ser tenemser trok dak iba tashidak mesen keta lir ta putetbaji asenok ajak asoshi kanga tekümdangtsü osang ka lir. HIV/AIDS ya memenatsü asoshi tekümdang agi kümdangzüka alitsüba tashidak ka lir, kechiyong iba tashidak mesen khen temangi aitadokerbo joko metepsetetter, anungji shirang maneper. Ibayongji, sorkar den yaritepa alima nung temeim aketba takar nisung Bill Gates nungertemi rongsen tenla tulu agüja HIV/AIDS nokdangba mapa nung yarir. Par sen agi Nagaland ama kinük nung aliba tesem tashi tonga aruagi HIV/AIDS anema raradaktsür. Aji oda, state nunga iba tashidak anema inyaktsü asoshi Nagaland State AIDS Control Society (NSACS) tenteta lir. Iba telok yagi nübortem nem HIV/AIDS tashidak indang tangatetba agüja yarir aser tashidak keta alirtem anepalutsü asoshi lenmang sayur. Ajisüaka, taoba ita tuku tsüngda Nagaland nung HIV/AIDS aketer putetba jenjangji bilemdangra, NSACS purtem asoshi khuret tuluba kümogo ta angatetter. Iba jagi yakanü Kohima nung  Legislators’ Forum on AIDS (LFA) lokti senden nung jembidang, chief minister, T.R.Zeliangi HIV/AIDS anema raraba tongpang nung arogoia shilem agitsüla ta shidangogo. Pai bilembaji state sorkari sen crore ter shi bank nung yutsütsü aser iba sen nung tetemlok anguba senji amshia arogoi HIV/AIDS anema raraba tongpang shilem agitsü. Arogoi iba tebilembaji agizüktsü asü magizüktsüar memetet saka kasa tongpang nungsa süaka yimten o arogo na inyakyimbo balala asütsü. Atangji, arogoi HIV/ AIDS dang masü saka temang meraksatsüsa aser mesamatsüsa taküm libaliru meshiteta peisasa pei azüoka alitsü sayutsü. Aji oda, temenen mapa aser tashidaktem nungi amangba purtem jenbua lidaktsütsübaji arogo nükjidong aser khuret lir. Ajisüaka, HIV/ AIDS memenatsü atema aiür asangurtem aser shi nung medemner tetsür teburtem ajaki condom amshitsüla ta sayutsüngitsübaji arogo asoshi tamakoktsü asütsü. HIV/AIDS nokdangba maparen nung NSACS ama teloki tangatetba agütsüba mapatem nung condom amshia medemtsübaji sayur. Ibayongji, kima yimdong nung, mozü kidang aser teküp ayokba tesemtem nung condom angati lemtsür. Khen bilemtsübo, HIV/AIDS memenatsü nokdangba tenüng nung nisungtem dang japujaritsü lenmang sayur amai angatettsü. Tanü putuji yamaji kümogo. Iba ama putu ka nung arogo teinyaktsü aika lir, anungji tenla kidang Tsüngrem o jembiba aser sarasademba sentongtem dang nungi tebelemba aser timtatembatema nüngdakba purtem tonga oagi inyaktsüsa inyaktsüba mapa aika lir. Item rongnungji HIV/AIDS tebilemtsü ya ka asütsü. Sorkari sen agütsür külenang ta masü saka amangba purtemi tenla tsüktepba sentong tajung yanglur HIV/AIDS memenatsüsa Tsüngrem den alitsü tangatetba tajung agüja jajatsübaji arogo nung lenirtem khuret asütsüla. Alima nung nübortem kümzüktsü asoshi inyakba mapa ya sen aliba agi inyaker masü mesüra sen maliba agi meinyaker masü saka tangar asoshi aria bilemba agi inyaker. Aji oda, inyakertem dak temeim aser tangatetba melira sen liaka HIV/AIDS nokdangtsü asoshibo temulung agüja meinyaktsü. Tangar asoshi dang masü saka pei asoshi lendongji aji ka asütsü. Atangji, HIV/AIDS ya ki ka nung külemi aliba agi, külemi chiyongba agi aser salemtepba agibo memenar saka tia mejungra ku mejepdak mesüra azü tokshia lendong atalokdak menatsüa akok. Iba tashidak ya asenok den ali tashibo asenok shinga jenbua mali. Tanü asenok dak maliyonga, ashiko, asüng asen tanurtemi menatsü akok. Anungji, akok tashi, Bill Gates ama takar mesüaka, asenoka asenok yari  pei rongsen, nübo aser shisatsü tenla agüja HIV/AIDS anema raratsübaji sorkar nung aser arogo nung tenzükertemi anir nübortem ajaki pei pei tata shilem ama angateta  inyaktsüla.