Tanü putu yimkümba yimya

Nisungtem tashitemetetba- temetetba akümdang libaliro aser jaklayimya tajungba-tajungba melenshir. Item temelenshitem rongnung tanü asüng yimti akümba, kiojen yangluba aser achiajem yimya nung temelenshi adokbatem ya asütsü. Item rongnungji yimti tasen akümba sentong aser yimya ya tesadok, tesadem aser jangratemtsüka angutsü. Iba jagi tanü India nung Smart City akümtsü indang jembir. Atangji, Smart City-ji smart nisungtemi dang yanglutettsü. Aji oda, akhi yim akümba yimya reprangdangra, yimdong temesü, ki tammang aser tzübobo yim tezülen dang mesemteta angutsü. Iba putu nung alirtemji gari olaa mangashidangba purtem, anungji ki tonga gari arutsüsa yimdong yanglutsübajibo pongmang nunga mali asü. Ibaji dang masü saka ki tonga tzü mesür arua ayongayong ki mapa inyaktsübaji yimdangia maruba mapang liasü. Aji oda, ammang dang nungibo tesangwa-ang tajungba ta meratettetba putu nung asen tsüraburtem mapang talangka lia aruogo. Atangji, tanübo asenok jenjang ya bilemdangra tsüraburtem jenjang dang nungi kanga agi tajungba aser temaba nung alir. Ajisüaka, ano tangar tashitemetettertem libaliro ajizüka inyaktsübaji asenok asoshi temela masü. Asen tsüraburtemi akümba yimtemji yutsür, asenoki akümba yimti Kohima, Dimapur aser Mokokchung yimtitem reprangdangra yimdong nung gari masemer, yimti nung alirtem tzü aser light agi timatemer. Yimti yimdong aser kilentsü junga merüka meyutetter. Tzünglu mapang tatsüka arura motzü taodak maka yimdong agi awatsüng akümer. Shishilembadak tesem tejangja ka mesemteta maka, yimdong nung aonsutsü aser shi-ango sadaka ayoker. Kiojen-a pei yanglunütsü yanglur, anungji kodangang kechi ataloktsüar memetetba tensa tia ka nung talisa Kohima, Dimapur aser Mokokchung nung alirtem ya liteper. Ibayongji, item yimtitemji ‘smart’ akümtsü nüngdaker. India sorkar sentong nung linük ajunga nung smart city noklang ka ana yanglutsü jembibaji balaka, idakji Kohima adentsü mesüra Dimapur-a adentsü akok. Ajisüaka, Kohima nung Secretariat aser Directorate nung inyakertemji smart mesüra Delhi nung yangluba sentong kisüng agibo asen yimtitemji smart city mekümgtettsü. Aji oda, smart city akümtsü asoshi yimti nung alirtemjia tangatetba nung smart asütsü nüngdaker. Ajisüaka, tang amai asenoki asen kima asenok senzütsü lenmang sadema melapoktsünüba shisatsü ali tashi, asenok kilong aser kima tashi dang jungjunga merüka yurbo yimdong nungbo janaona mashimashi endok tashi aser asen kija jangratema alitsü mebilemi yimti nung alir ajak jangratema alitsü mebilem tashi asen kija ajungtsü asoshibo smart city meyanglutettsü. Aji oda, smart city yanglutsübaji Delhi sentong nung maliyonga yimti nung alirtemi peisasa mulungtetter yanglutetba mapa ka lir. Iba tangatetba nung, Nagaland nungbo ‘Smart City’ melen ‘  Smart State’ ta ang jateter district headquaters shia nung terenlok mapatem inyak nunga koma süla ? ta taoba hopta nung asenoki bilemdangogo. Atangji, telangzürtemi ashiba ama, smart city-ji tang ama benjar aliba yimti tejentem agibo meyanglutettsüa akok . Ajisüaka, smart city akümtsüba nükjidongji yimti nung alirtem nüngdak ajak peria ngua jangratema lidaktsüner. Iba sentongji takok ngua inyaktettsü asoshi yimti nung alirtemi sorkar den amlitep akatsü kanga nüngdaktsü. Ajisüaka, tanü lanurtem asoshibo yimti tejen kati smart akümtsü merangtsübaji masü yimti tejen nung alirtemji yimtiji toktsür arua alitsüsa ‘smart city’ tasen akümtsüla. Tanü alima nung yimti tulutem ya nisung kati industry tilaka lapokba agi mesüra nisungtem nüngdakba tesem dokan, mozü ki aser kaketreju ama lapokba agi nisungtem yangji adenshia ali tenzükba nungi yimti tulu akümbatem lir. Iba nüklaji tanü lanurtem dak alitsüla. Ibaji tezüba masü. Ibaji manger sangwa nung ataloktsüba mapa ka masü. Iba atemaji kanga shisabolua bilema inyaktsü nüngdaker. Iba atemaji temetetba shisatsü nüngdaker. Iba atemaji tezümedangi merangjen meranga makok tashi aser matalok tashi inyakpet inyaktsüla. Itemji jagi dang smart city aser smart state yanglutettsü.