Nagaland tuluba

India government den Nagaland  state akümtsü asoshi tangatettep onük 16 ( 16 Point Agreement) yanglua aliba nung tang aliba Nagaland state ya ulushia akümtsü asoshi lemteta lir. Ajisüaka, mekümtetbaji, ashiko renema liaka, Nagaland nung alirtemi tang aliba state tasazük yagi tenük asünger südi aser ano külen tang kümteta aliba Nagaland state kübok aita malir Naga nungertemia maitner südi ta bilemer.  Iba amaji ka masü nungbo 16 Point Agreement yanglur joko küm 56 ajunger aser küm 56 tsüngda Naga nunger lushi ajak Nagaland state kübok alitsüsa meinyaktetba tebilemtsüji bushia tatembang küma telatetba kati arutsübaji asenok ajak asoshi khuret asütsü. Iba ama tebilemtsü agi asenok kangshiba ya ngur, asenoki taoba hopta nung ” India government aser NSCN-IM na tsüngda Naga nunger aliba tesem ajak tang aliba Nagaland state den semloktsü ta telemtetba ka agi nunga koma süla ?” ta asüba nung bilemdangogo. Atangji, iba onük nung ya tang dang masü saka tamalena aiben züluogo aser bilemdangogo saka tang tashi asenok ajak lenmang mangu süshir, anungji ano kasa tesemisa arua kasa onük jembitsüsa akümer. Iba onük jembidang asenok Nagaland nung alir Naga nungertem karibo, talisa  Manipur nung aliba Naga nungertem ya parnok aliba alushi ajak toktsür arua Nagaland nung alitsüla amai bilemer. Ibajibo tamakoktsü aser parnokia parnok ali kimong aser alushi ajak toktsür marutsü. Ajisüaka, kodang asenoki Nagaland tuluba küma Naga nunger nisung dang masü saka alushi ajak ka küma longjemtsü indang jembidir, ibaji tang Manipur, Assam aser Arunachal Pradesh nung Naga nunger aliba nübortem aser parnok aliba tesem alushi longjemtsü indang jembir. Anungji, kodang Naga nunger alushi state balala nung asütsüsa lateta yuja aliba ya  Nagaland kübok asütsüsa  latetdir, idangjibo Nagaland state tasazük ya tang dang nungi kanga agia tuluba asütsü. Ajisüaka, iba amaji ka ataloktsü asoshi mapa kanga tasak ka kümogo, kechiyong Manipur, Assam aser Arunachal Pradesh state-temi tang parnok state kübok aliba li inch kata Nagaland nung adentsü asoshi memulunger. Iba kuli jagi dang tang India government o NSCN-IM na ken o lemtepba tatembang kati martetter südi.  Iba ama tia ka nung Nagaland aser tanga state nung alir Naga nungertem ajaki Naga yimten tebilemtsü akoktsü asoshi shisalemsateptsü kanga nüngdaker. Naga yimten tebilemtsü ya zükdaka ali tashibo Nagaland maintsü. Aji oda, tanga state nung alir Naga nungertem dang nungi Nagaland nung alir Naga nungertemi temulung tagütsüba agüja jembitsübaji kanga rongdak nüngdak kümogo. Asenoki jungjunga bilemdangra, Naga yimten tebilemtsü melatetteti tepdaka aliba yagi Naga nunger ajak rongnung Nagaland nung alirtemsa takoksaba akoksar. Nagaland nung alirtem rongnung langka mangatetep adokra linük tenzükertem amshir, election arura linük tenzükertem teyari meshir aser linük tenzükertem saru agütsüba agi lenmang aisü nung timtem ajurur. Item timtemji tajurudak nunga asenok aikati tenük amur telemtetba kati marudaktsüner amato jembir. Item jagi tanü timtemba dang nungi asüngsa tim tatemba asütsü. Item ajakji asadanga bilemdanger, joko Nagaland nung alir Naga nungertemi Naga yimten ya tatembangka küma telemtetba agitsü mapang tongogo ta bilemtsüla. Telemtetba agitsü tasak aküm nungji Naga nunger tanga state nung alirtemi ochipoka parnok tebilemba aser taginüba meshitettsüa akok. Iba tiaji angateta asenoki takoktsü lenmang ka teyutetra, ashiko ibaji Naga nunger ajak asoshi tekümtet lenmang asütsü. Linük tenzükertemibo Naga yimten nüchiso jenjang nungi matsüngshir ta ashitsüa akok mesüra Naga nunger lushi ajak melongjem tashi ta jembitsüa akok, saka item otemji parnok ochi mulungjang nungi adokbabo masütsü. Ibaji shitak süra asenok asoshi ibai repranga dang alitsüba mapang masü saka Naga lima yimjung nung alitsü asoshi yimten yimli yangluba nung shilem agitsüla.