Ochimashi Merüktetba Mapang

Tanü lima nung takartem anogoshia takarba akümer, aika manger sangwa nung takarnak akümer saka sensakertembo alima nung tanü poksünga mongui sensakba akümba putu ka nung asenok lidar, aser ibaji kuli aika rongnung ochimashi ka lir. Alima nung tashitak tamajungtibaji ‘Ochimashi’ asütsü, aser iba atema taneptsü mozüji tashishi melii sapoka inyakba asütsü. Ajioda India lima nunga ochimashi jenti aliba ajanga linük tejakleni mouteti rajang kümdaktsür ta shisateta linük nung ochimashi merüktettsü aser samatsütsü nükjidong nung Centre sorkari tang tamshidak Senpak 500 aser Senpak 1000 note amshiba anentsüogo. Mongolbar aonung tesü India Ato kilonser, Narendra Modi-i linük nüburtem dang jangjajangja, linük nung sen taila amshiba, ozüng alema sen rizüngba aser ochimashi sen nokdangtsü atema tang tamshidak sen 500 aser 1000 note anentsür, ta metetdaktsüogo. Asenoki amshia aliba sen 500 aser sen 1000 note jenjang makai kümogo, ajisüaka item senji taküm December 30 tashi nung post office aser bank tem nung melentettsü, anungji asenoki timtem tera agiba dak alaka takoksabo mangutsü. Ato kilonseri iba sangdong agütsüba sülen Bodhbarnü Dimapur nunga petrol pump tem nung totzü inoktsüpurtem gari agi mesemi anenden aser Bazaar nunga shishilembar aikati sen noklang 500 aser 1000 magizükba ajanga sen tanük rasatsüpurtem tesa liasü. Iba denji kasa asen state aser linük tesem ajaklen yokyayokjir aser shishirtemi tetsükdaktsü jenti ajurur südi ta bilemer. Ajisüaka Brihostibarnü nungi post office aser bank tem nung sen 500 aser sen 2000 note tasenba agütsütsü ta sorkari sangdongba ajanga aika temulung anisüngzükogo. Yamaji sorkar telemtetba ya ajanga bank, post offices nung inyakertem aser nüburtem mapa bulutsü mesüra timtem balala ajurutsüa akok, saka iba jagi linük nung ochimashi merüktettsü aser linük rongsenkettsüng nung jenjang tasen ka alangzüktsü ta imlar. Sorkar telemtet ya ajanga ochimashi sen jenti rizünga alirtembo shisabulu agi menepogo, kechiyong parnokia rizünga aliba senji December 30, 2016 tashi nung melentsüsa akümtsü, aser item sen melentsü atema bank-i aodang senji lakh aika süra aser sen tarulen lenmang kuli magütsütetra Income Tax Department nungi shidi tajung ka arutsü aser sorkari tenarong metsüktsü. Ano külen, nai senji memelentetra item senji tagidak makai shidipak (paper) den saku akümtsü. Sen kwi südir süaka sen aruba kuli tejangja agütsütetra iba atemajibo shisabulutsü mali. Union Minister of state for Home, Kiren Rijiju-i, “Sorkari sen 500 aser 1000 note anentsüba ajanga Karachi aser Peshawar (Pakistan) nung aliba printing press, kong India sen taila menünger, itemji anentsüsa akümtsü,” ta shiogo. Iba osang ya shitak dang süra item press nung menüngba sen tailaji India anema amshidar südi. Sorkar indang tesütiba data ajanga ashiba agi, 2012-13 küm India nunger nütsüng shilem 1-i dang saru agütsü. Nütsüng billion 2 dak tema aliba linük ka nung sen crore 1 dak tema saru agütsür nisung 5,430 dang liasü; iba tetezü linük nung sen crore ka dak tema agütsütsüpur nisung aikati sorkar nem saru magütsür, aser iba senji Income Tax Department nem magütsüi miima rizüngba ochimashi sen asütsü. Tang linük nung sorkar tasen kübok tesüiba küm ana tsüngda ochimashi sen atema mera aika agia inyakdar, aser item mera ajanga temelenshi terabo aliba asenoki angur. ‘Alima ya ochimashirtemi raksar masü saka ochimashi anema ola madokertemi raksar’ ta shin o ka nung shia lir. Sorkari ochimashi anema mapatong balala benoka inyakdang senso tajung ka ama asenokia pei shilem inyaktsü junger. 1982 küm Singapore sorkari iba ama mesükba ozüng tesashi ka yanglua mapa küma benokba sülen kenüyongi ochimashir jenti apu. Tanübo par linük nung sensaker shilem kanga ajema kümogo, osettsüset jenjang dalang agi angur, ochimashii amshiba sen mali, tesem ajaklen terenlok angur aser mapa manguba tebilemtsü kanga ajema kümogo. Yamaji India sorkari shisa kanga kaa mera balala agia ozüng tesashi benokra, India linüka kobi melii Singapore linük mesüka akümtsü. Anungji, Centre sorkari iba inyakyim tenzükba sülen nübortemi menemnemi tarutsü anogotem atema bilema anidak nung ajungtsü.