Auyatsü tesem tajungtiba

Tanü tensa India nung auyatsü tesem tajungtibaji Khristan-tem longsua alidak Nagaland ya asütsü südi ta bilemer. Idakibo mauyar mesüra mauyatettertem takoksa dang ashi, akok tashi ajaki auyar anungji auyaba ya sobaliba amai ka dang kümadokogo. Aji oda, Nagaland nung nisung kari state government kübok department tajung ka nung inyaker ta jembia angashira, ibaji nübortem dang meima mapa tajung tuluka inyaktettsüla department indang jembirba masü saka sen aika auyadentsüsa sen aika amshidak department ka indang jembir ta angatetdi. Iba amaji ‘chance’ dang ngura, Nagaland nung Naga nunger ajak auyatsü renema dang lir. Iba state nungbo govt-i income tax memeshir, anungji sen kwika südir süang shingaia kecha tasüngdangba melii bank nunga yutetter aser sen jagi kechi inyakner inyaktetter. Tanga state nungbo yamaji masü, nisung kati sen kwika bener arua bank nung yudir, iba nung jagi shilem tilaka income tax agütsür. Ibaji dang masü saka nisung kati pei ita sen mesüra peii aatetba jenjang dak alia asütsüsa kiojen yanglura, income tax purtemi iba senji kong nungi anguba agi kiojenji yanglur ta asüngdanger aser iba kuliji tejangja magütsütetra temerenshi tulu angur, kechiyong pa mesüra laji auer den kasasa dang akümer. Ajisüaka, Nagaland nungbo iba talenba aser tarendakji mali, pei auyanütsü auyatsü aser pei inyaknütsü inyaktsü, mauyar takoksa amato bilemdaktsür. Aji oda, kokra nisung kati Nagaland meyong küm ka asoshi Delhi nungi aruba sen ajunga agizüka agir Dimapur ajak alizüka ayu nunga kecha o mali, Naga nungertemibo tenüngsang dang agütsütsü. Ibaji dang masü saka ano Nagaland nung alir atema Delhi nungi teyari oset aser chiyongtsü yokba ajak agi sen kümer ketdangsertem ishika lema aginunga Naga nungerbo tepelatepang pelateptsü, kechiyong oset aser chiyongtsü to tebushir mali, anungji tagirtem temoatsüba. Iba ama auyatsü lenmang sadema aliba ajanga manger sangwa nung takar akümtsü akokba dang Nagaland nung alir oshi agi department tajung ta ajar. Iba department tajungba nungji mapa ajak ‘adjustment’ nung atemtsü. Mapai arur marur kecha mali ‘adjust’ asütsü. Aji oda, mapa meinyak ser sen agizüka agiyonga nisung shia pei shilem (commission) ngura kecha masü, ‘adjust’ sütsütsü. Aji oda, iba maparen nungbo ‘adjust’ tetezü shingaia mangutsüsa miimbanga yutsüba dang ajar. Iba amaji department tajung nung inyakertemji ‘adjustment’ agi manger sangwa nung takar akümer aser sensaker aser tilartembo ‘adjustment’ jagi ayako dena timtemdaktsür. Iba ‘adjustment’ jagi government mozü ki junga anepalu mesütet tashidak tilaka dang ser nung anepalu mesütet nisung südaktsür. Iba ‘adjustment’ jagi tanurtembo tekolok techira tajung ser nung government school anepalu mesütet schook züngtur anentsüsa akümer. Ib ama ‘adjustment’ jagi light junga marudaktsütetter, tzü tajemtsü peria mangur aser lenmang agi ayong ama kümdaktsür. Joko, Nagaland jungnürabang, nübortemi Naga nunger dang income tax memeshibaji pei auyanütsü auyatsü asoshi memeshir masü saka parnok ajungkettsütsü asoshi mapang tatsüka anisüngzükdaktsür ta angatettsüla. Aji oda, income tax memeshibaji auyatsü license angur amaibo mebilemtsüla. Ibaji meteta state nung Vigilance Commission-a joko temulung malemtsüsa rongsen bendena takar akümertem dangbo tasüngdangba alitsüla. Ajisüaka, income tax memeshiba temoatsü nung jenoka yur pei auyanütsü auyadaktsü nungbo, kopi melii Nagaland ajunga ya nisung ka ana meyong dang akümtsü aser parnokjia pei kidang ayipjangabo amui moutettsü. Iba ama alima kaji asenoki tarutsü lanurtem atema yanglua medoktsütsüla. Atangji, tanü tazünger aser mapa inyaker lanur aika ochishia nübortem tenzüknüba aser pei lima yanglunüba purtem lir. Parnoki pei tsüraburtemi ochimashi mapa inyakbatem ngua jashir aser nümamedangtetter. Item lanurtemji ajungkettsütsüla aser auyatsü tesem tajungtiba asüba lima agi ochishirtem jangratema nümadangdanga aliba Naga lima ka kümdaktsütsüla.