Ayodhya ken o kakteter

India nung Ayodhya mangatettep ya yimtenren, putiotsü aser loktiliba dak sendakba ashishitep ken o tulu ka lir aser iba onük ya Uttar Pradesh kübok Faizabad district nung Ayodhya yimti nung kimung ka asoshi lir. Iba tesem ya Hindu nungertemi parnok tsüngrem Rama asodak ta züngshir aser otsü nung ashiba agi iba tesem nungi Hindu tekülem ki ka aliba agiener Muslim nungeri Babri Masjid yanglu. 1525 küm Mughal chuba Babur-i India anüdoklen shilem tulu ka makdokba sülen par mitkar tanishir Mir Baqi-i 1528 nung Ayodhya-i aru aser Rama asoba tesem nung tekülem ki ka agiener masjid-i-janmasthan ta ser Muslim nunger tekülem ki ka yanglu aser iba dang Babri Masjid ta tenüng jaloktsü. Uttar Pradesh nung Babri Masjid ya mosque tulutem rongnung ka liasü. Mapang ka Hindu aser Muslim nungertemia “mosque-temple” nungsa külema aru. Iba mapang Muslim nungertemi mosque telung nung aser Hindu nungertemi mosque kima nung pei pei tsüngrem külema liasü aser British nungeri India yimsü asüdang Hindu aser Muslim nunger tsüngda mepetmesü madoktsü atema iba kimung nung atsü ka yanglu. Ajisüaka, 1980s mapang Sangh Parivar nung züngsem Vishwa Hindu Parishad (VHP)-i Ayodhya nung Rama asoba tesem meyipa agitsü atema sentong ka tenzük. Iba sentong asoshi Jana Sangh loksa aoba nungi 1980 küm tentetba Bharatiya Janata Party (BJP) yimtenren kongsang ka ama inyaktsü tenzük. 1986 küm district judge kati mosque telung nung Hindu nungeria külemtettsü asoshi kishi lapoktsütsü ta oshidang ka agütsü aser ibaji ajanga VHP-i inyakba mapa tali ajungmeso aser September 1990 nung BJP lennir L. K. Advani-i Hindu nunger pusemertem anidentsü asoshi Ayodhya tashi “rath yatra” ka ayongzüka agi. Ajisüaka, iba yatra ajanga tesem aika nung Muslim aser Hindu nungertem tsüngda mepetmesü adoka raratep aser Bihar sorkari Advani aputsüsa tensa ka ajuru. Yamaji, nokdangaka ‘kar sevaks’ ta ajaba Sangh Parivar activist temi Ayodhya-i aotsü merang saka Uttar Pradesh police aser paramilitary force temi parnok nokdangtsü merangdang kar sevaks aika kahset. Iba asoshi Hindu nungertemi Centre dak tai tonglokja sorkar den yaritepba anen aser Uttar Pradesh legislative assembly elections tasen agitsüsa tensa ajurua agidang BJP-i menden teimba nung takok angu. December 6, 1992 nü BJP dena VHP aser parnok den yaritepertemi Babri Masjid kimung nung sentong ka ayongzüka agi aser iba mapang o jembirtemi ajungmesoba ajanga nisung telok kati Babri Masjid raksatsü. Iba tatalokba sülen linük nung Mumbai, Delhi aser Hyderabad densema tesem aika nung Hindu aser Muslim nunger tsüngda rara tulu adok aser iba nung nisung 2000 dak taküm sama. Iba lendong atalokba sülen Hindu aser Muslim nungertemi Supreme Court nung Ayodhya atema ken o balala benoka atsütepa aru aser Mongulbarnü SC-i iba onük ya telok ana tsüngda angatettep tajungba ta tebilemba ka shidangogo. Uttar Pradesh nung BJP-i sorkar akümba aser Hindu putir ka Chief Minister inyaktsü shimba sülen Supreme Court-i Ayodhya mangatettep ken o atema tebilembaji metetdaktsüogo. SC-i osang metetdaktsüba anogo nungsa Vishwa Hindu Parishad (VHP)-ia Ayodhya nung Ram Temple yanglutsü atema takhangba agüja ‘Ram Mahotsav’ ta ser sentong ka tenzüktsü indang osang metetdaktsüogo. VHP-i iba osang sangoktsüba nung lendong keta lir aser iba tebilemba ya kanga junga süoki ia shisadangtsü telemtetba tajung agitsü nüngdaker, mesüra tesüiba tatalokbatem dang nungi lendong tuluba ataloktsü ana nung lir. Taküm state pungu nung assembly elections magidang India nung BJP-i aniba National Democratic Alliance (NDA)-i nütsüng yongsük noklang nung shilem 46.2 madak yimsü süa liasü saka tawa state pungu indang elections osang sangdonga state tem nung sorkar akümba sülen NDA-i nütsüng yongsük shilem 61.1 madak yimsü asür. Ibaji India linük nütsüng yongsük nung shilem 60 madak yimsü asüba lir aser iba asoshi arokaroka bilemdangtsü nüngdaker. BJP-i tamangba yimsü nung ajemdaker yimten mapa meinyaker, BJP-i tamangba yimsü ajak akhümtsübur, BJP-i senso ajak atema bilema inyaker, ta jembiyonga arur. Ajisüaka, reprangdanga ao nung, tang BJP-i yimsü asüba state aika nung nashi tepsetba aser nashishi achiba nokdanger aser nashi dak sendakba onük atema nisungtem dena tepsetogo aser reshikangshiba asenoki angashiogo. Küm aika lir külen, tang UP nung BJP-i sorkar akümtsü tashi anguba sülen Ayodhya onük kakteta asentenshitsü meranger. Mekümdangra aser tenokdangba magütsüra, India ya Hindustan ta tenüng melentsü ana nung dang lir. Anungji, linük nung tanüngba tamangba yimsütemi longjemer Supreme Court dang Ayodhya onük ya ochishia aser telok shinga tepoh mesemi obendang tajung ka agüjang ta takhangba agütsü tajungba süla ta bilemer.