Alima taküm alitsüla

Alima yabo asenok maliyonga litettsü saka asenokbo alima melira talidak makatsü. Iba tiaji asenoki jungjunga bilemdangtsü tim aser ibaji shitak süra asenok ajaki alima ya taküm  shitak junga alitsüsa inyaktsüla.  Ano asenoki jungjunga bilemdangtsüba mapa kaji, süngdonglidong maliyonga alima yabo litettsüa akok saka alima nung süngdonglidong mali asenokbo kenyongi taküm melitettsü. Iba timtem aser iba nüngdak jagi asenoki akok tashi alima nung ya süngdonglidong ajema mekümdaktsüi tali tali meyidaktsütsüsa inyaktsü ajungshiteper. Nisungtem asoshi süngdonglidong ya chiyongtsü angudak dangbo masü saka taküm alitsüba mopong tajung süngdonglidong nungi angur. Ibaji dang masü saka süngdonglidong alinung dang tzü tajemtsüa tajung angutsü aser anü tatsük nungia alima nung taküm alibatem ajak kümzüktsü. Anungji, alima nung nisungtem tzü mopong tajung agia meshirangi jangratema alitsü asoshi süngdonglidong peria meyitsü nüngdaker. Ibaji meteta tanübo alima ajunga nung lipuküm anogo (World Environment Day) June 5 nü amonger. Atangji, nisungtem anema alitsü asoshi alima nung tzü mopong shitak merüka ayutsü nüngdakba angateta akümer asünungji, tanübo kijai dang masü saka lokti, yimten aser arogotemi dena süngdong atemba aser arem wazüka ayuba nung shilem tajung agiba angur. Ajisüaka, ano alima tesem aika nung süngdong atemba dang nungibo süngdong lensükba teimba asütsüsa nisungtemi mebilemdangi inyaker. Atangji, alima nung süngdong kata melensüktsüla mesüra arema kenyongi lepboka alu machitsüla ta masü saka asenok nüngdak atema süngdong lensüka senotsü  bushidang aser arem lepboka alu ayimdang, asenoki lensükba süngdongtem melenaji aientsüsa süngdong atemtsüla. Aji oda, süngdong taküm junga alibaji asen taküm junga alir amato asenoki bilemtsüla. Joko, alima taküm junga alitsü asoshi süngdonglidong wazüka ayuba dang masü saka alima nung ayong aser tzüim dena menentsüsa amshiba plastic dena mamshitsü asoshi ajungshiteper. Tanü lima ya plastic lima amai dang lir, kechiyong oset ajak amato plastic agi yanglur aser plastic agi yangluba juli nung dang asenok osettsüsettema enoka bener. Item plastic-temji asenoki amshir endokaka kodanga shirepa maor, anungji ali aser tzüim telong nung asenoki endokba plastic agi taküm alibatem kangshir. Tanü asenoki amshiba plastic ya maneni yamai amshia ora, küm ishika tsüngda ayong aser tzüim nung ango dena taküm melitetsüsa menenadoktsü aser ali nunga süngdonglidong junga meyitsü makoktsü. Item ajakji bilemdanga, asenoki akokba tashi tilaka nung dang asüyonga alima kümzüktsü asoshi shilem agira, iba jagi shitakba alima kümzüktsü. Kenü asenoki süngdong tilaka temoka yutsüba agi mesüra arem apayua wazüka ayuba agi mesüra akok tashi plastic mamshitsü merangba agi asenoki alima taküm alitsüba nungbo shilem tuluka nung yarir asütsü. Alima asoshi lendong tulutibaji, kodang asenoki tangar dak dang imlaa asenoki alima kümzüktsü asoshi tajung tilakata meinyaklir, ibajisa lendong tulutiba asütsü. Iba tangatetba nung, alima kümzüktsü asoshi nie mapa tilaka danga meinyakra tangaribo meinyaktsüa akok ta bilema, anogo shia alima kümzüktsü asoshi mapa tilakabosa inyaktsüla. Aji oda, alima kümzüktsü inyakbaji asensasa asen kümzüktsü atema inyaker ta bilema inyakdi.