Punjab nungi azü aser ak

Taoba mapang ka Punjab nung tatar kati Punjab lima yimti yimdongtem nung parnoksasa intetba kibur maliba azü ajak pudener Nagaland-i yoktsüla ta metetdaktsüba asenok karibo angashir alitsü. Naga nungertemi azü shi kanga sapua achir saka Punjab nunger asoshi azü shiji tesempatsüka, anungji kibur maliba yimdong zütemji putoktsü asoshi parnok asoshi Nagaland-sa tajungba asütsü ta reprangtet südi. Atangji, azü shi achir kin süaka tanga state nungi yimdong zü bener arua achitsübajibo Naga nunger asoshia tesempatsüka aser taaktsüka asütsü. Punjab nungba jagi Naga nunger menüja jembir asü mesüra par lima nung yimdong zütemi timtem agütsüba ajanga itemji putoktsü asoshi jembiar memetet, saka iba o ji Naga nunger asoshi alima tsüngdang nümadangtsü o kabo masü. Iba ama Naga nunger nemja jembiba o mamai alidang, ano tang Nagaland government-i Punjab nungi ita shia ak meyirijang ti bener arutsü jembibajia Naga nunger ajangzüktsüba mapa ka masü saka takoksa-ang akoksatsüba mapa ka lir. Atangji, tanga Nagaland nung tanga state-tem nungi ak bener arua aleper aser itemji raktepa alir. Nagaland nung Animal Husbandry aser Veterinary Services department-i ashiba agi, tang Nagaland nung  shi achiba ya noklang nung shilem 40 bo tangalen nungi bener arur. Iba rongsen jenjangji kodang bilemdangdir, Naga nunger lanurtem asoshi senotsü ajangzüktsüsa mapa inyakdak wadang tajung tuluka angur. Iba tangatetba nung Naga nunger atema meperiba shi 40% ji koba state nungi bener arutsü ta bilemtsü melen Nagaland nungsa akshi, anshi, nashishi, jangshi aser sü shi peria ngutettsüsa lanurtem ajungshia shiruru metsüba mapa inyakdaktsütsü asoshiang lenmang lapoka inyakdaktsü tajungba asütsü. Chakhesang lima nungbo 2000 küm nungi tangalen nungi ak bener marudaktsür, anungji parnok nüngdak peritsüsa parnoki ak ajeper. Iba jagi kibong aika anisüngzüka alir. Parnok jiluji ajizüka Nagaland ajunga nung tangalen nungi ak bener marudaktsüi peisasa pei nüngdakbosa peritsüsa kiset shiruru metsü tenzüktsüla. Iba mapang nung Nagaland nung AH & VS department-ia tang dang nungi talila temulung tagütsüba agüja inyaktsü kanga nüngdaka kümogo. Taoba mapang küm aika asenoki shitakba asenok rongsen jenjang ajungkettsüsa shiruru metsüba mapa nung temulung agüja inyaktsü melen, asenoki shiruru metsütsüba tenüng nung tiyazü sentong aika yanglua asenoki asenoksasa ashiokja sen dang agizüka chir mapabo shitak meinyaki toktsüogo. Ashiko, tang ya Nagaland nung sen agizüka agiba apibo piggery, poultry aser fishery farms aika alitsü amai alitsüa akok, saka tang tashi nung item ajakji tangalen nungi bener marura asenok nüngdak meperir. Tanü asüng ano shi atema sü (mithun) metsütsü asoshi government-i kanga ajungshir aser senotsüa agüja yaritsü sentong lir. Item ama sentongtemji asenoki züngzünga agizüker mapa küma inyakra, asüngbo asenokiang tangaleni aseni metsüba kiset shirurutem shi yoktsü. Asen lima ya shiruru metsütsü tesem aser tzü mopong tajung alidak lima lir, anungji shiruru metsütsüba inyakyim tera dang AH & VS purtem dang nungi angazüker inyak nung, khen nung dang asenoki asenoksasa takar küma inyaktettsüba lenmang ana nung lir. Ano, jangratemtsü kaji, tanü asüngbo lanurtema kiset shiruru metsüba indang jungjunga zünger peisasa shiruru metsü tenzüka ‘ farming’ mapa inyak tenzük nungbo iba jagi Nagaland ya shi tajung angudak tesen tajung ka kümadoktsü. Tejangrar aser takoker atemabo govenment mapa nung taküm piyong ita sen mechimenuka chia alitsü agibo, asen li nung asenoki kiset shiruru metsüa inyakba mapa nungang tajangzük aser jangratem tanguba angutsü. Asenokbo jangotsü ajak Bihar aser Assam nungi bener arua achitsü, angoa Andra Pradesh nungi bener arutsü aser ak shi Punjab nungi dena abentsü ta süra asenok rongsen asen lima nung mamongtsü. Mapa inyaker ajak tangalen nungi arur aser chiyongtsüa ajak tangalen nungi bener arua chiyonger ta asüba nübortemji kazüa chiyongertem dang lir. Iba jagi asenok mainer aser asenoksasa taküm melitetter. Iba tia nungi asenoksasa asenok nüchiso akümtsü nüngdaker.