Tanü khristan lanurtem asoshi mapa tasen aser inyakyim tasen ka inyaka aotsü atema tebilemba ka bener arudanger

– R. Imkong Lkr, Diphupar: Dimapur.

Tamasa oyim dangi marudang tanü Khristan lanurtemi mapa tajung aika inyakba indang tatsüka shiner. Tanü Khristan lanurtem ya alima tejakleni aoba ama alima shisatsü nunga kanga mongin ka ka lir. Yamaji Tsüngremer maparen nunga parnoki shilem tajung agiba angur, aser parnoki pei atenba mesüra aliba Arogo kaji kanga tashi ita tejakleni bener onüba parnok maparen tapu aika ajanga asenoki reprangteter. Parnoki timtem tuashi jenti aremzüka mapa tajung aika inyakba asenoki angur. Tatishitsü agi nisung kar kanga timtema mokokmin tia, sensak tia nung aliba purtem nem parnoki teyari jenti agütsüba asenoki angur. Parnoki item amala teyari agütsür:-
1. Parnoki aben sü-o-shi tejen tera süaka mulunga alirtem dang nungi anepalua bendener aser itemji kanga junga shidoker aser tasen küma yanglushir kelen makamaiter-tem aser mokokminer-tem nem lemsaa agütsür.
2. Parnoki lemang aisülen nungi parnok sasa mapa meranga inyaker ateta bener arutetba rongsentem agi pei pei yimtsüng nung timtema aliba purtem nem teyari tajung agütsüba angur. Tatishitsü kar yamai teyari agütsüba angur, jangkonü amala, mamatzü aser shini ‘sugar’ amala, amsang tajungtem tapu aika bener oagi timtema aliba purtem nem lemsaa agütsür, iba maparen yagi balaka-ta tantsür tamburtem aser mokokminertem kangasa pelateper aser iba den parnoki Tsüngrem o tajung agi item purtem mulung suneptsür aser anisüngzük angütsür.
3. Tanü Khristan lanurtem ya Khristan sepaitem ka ka lir, yamaji parnoki parnok tanishirtem kanga akhüm tsüpur, anungji parnok tanishirtemi parnok dang kechi inyaktsü shidir tashi angaa inyaker aser anidaker. Saka parnok ya shi azü nung ano lanu tang asü nungji tamajung lemang tsütüslen-i meyipa aotsübaji kecha menua mali. Anungji tanishirtemi parnok kübok aliba lanurtemji kanga kümdanga azüoktsüla aser mi-ita alitsübaji onsara tongtipang ta rajemdaktsüner.
Tanabuba nung tanü khristan lanurtem atema mapa tasen aser inyakyim tasen ka inyaka aotsü atema tebilemba ka yamai bener arudanger. Mezüngbuba nung iba maparen ya kechi koma inyaka aotsü itemji tsünglanglen tatongi shia angutsü. Tamasa iba maparen ya kechi nükjidong yur iba tebilemba bener arur, itemji lanurtemi kanga junga bilemdanga shisadanger kelen hauni, iba maparen ya inyaka aotsü junger ta agizüktetra iba sülenjiang lanurtem rongnung kanga junga jembiteper anogo ka shimteta ayutsüla, aser iba anogo nungji lanurtem ajak nübu medema atenshir kelen maparenji kechi koma inyaka ao nung ajungtsü parnok rongnung tatsü talang aser lenden metong ajak asatangtepa jembiteper kelen renema ayutsüla. Iba sülenji parnok tanishirtem rongnungi nisung tejangja ka shimteter pa mesüra la jagi deobar anogo sentep aliba mapang ka parnoki kechi maparen aser komasa inyaktsü lemteta aka, item tongtipang onüktem ajak telok sentepa alirtem dangji junga rasaa ashitsüla. Iba sülenji Arogo tang nungi iba maparen atemaji temelaba agitsüla, iba sülenjiang maparenji ka sülen ka ta tatongi takok tulu ngua inyakyonga aotsü atema lokti senden nungji sarasadema mapang ka Tsüngrem nem bendanga agüja agitsüla.
Yangi khristan lanurtem nem inyakdaktsünüba maparen tasen aser inyakyim tasenji yamai alitsü:-
A. Tanü knristan lanurtem ya timbaka tazünger aser tashirtem tang asünungji parnoki parnok sasep nung “Departement” kongsang tasen ka lapoktsü koka lir. Aser iba kongsang jagi maka maiter aser leni-maor kibongtem nungi parnok chirtem ayongtena “Education” kaket shisatsü tajung angazükdaktsütsü atema sentong tajung renema ayutsüla. Yamaji parnoki deobar anogo shia subject balala lemsar tanurtemji sayutsü atema tesayur inyaktsü sempet tajung aketer kar kanga junga tendanger shimteta ayutsüla. Yamaji parnok tesayurtem jagi pei sempet tajungtiba agi bendanga agütsür tanurtemji sayuba ajanga teimla mekai aliba tia nungi nüji kümdakja yanglushitsü-tet-tsüji takoktsü lemang lir. Yamaji parnoki bendanga agütsür inyakba maparenji missionary mapa asünung iba yari-ji Tsüngremi parnok nem sempet tajung agütsütsü ta teimla aser tamang tulu yur inyaktsüla.
B. Tanabuba nung aki mapang amatu Khristan lanurtemi deobar anogo shia tenla kidang kenten menü sendongtem tajung ayongzüka drama tajung yitepa kazütsüba anogotem tu tanü tensa mapang agi memelar asü nungji, tanü tensa mapang yabo pei pei kiyong nung aser yimtsüng temeket anasa alibapur kishi-kinar yimtsüngtem nung tanela samaa aliba purtem, tatishitsü agi yi-jemertem, mozü-mora achirtem aser pei tsüraburtemi ashiba mangabapurtem jentisa ali nungji item purtemji bushiyonga aotsüla, aser itempurtem dangji Tsüngrem o tajung tapet o shia, sayubentsü tajung agütsütsüla, iba sülenji parnoki bena aliba chiyungtsü tajungtem aser aben sü-o-shi-tem agi parnok mulung peladaktsütsüla, yamaji asü nung tang parnok mulungjangji koktet-tsü lemang lir. Yamaji parnoki talangi moutetaka ana nung aliba purtem yaritet ta ken nunga atener. Iba dak alaka asen lima nunga talisa town balala nung mapa inyakertem, ayangertem, dokan tila tari lapoker shishilembartem, tesayurtem pei pei tamangba yimsü balala amangerem Hindu, Muslim, Sikhs aser ano tanga tamangba yimsü amanertem aikasa ali nungi item purtem dang Yisu temeim taochi indang metetdaktsütsüla aser parnok timtema aliba anogotem nung temeim aliba anogotem nung temeim sayua yaritsüla. Tatishitsü agi parnok shiranga aliba anogotem nung semdanga teyari agütsütsüla aser iba den sarasademtsütsüla, aser parnok kidang kibong nung mangatetep aliba mapangtem nung parnok sünepja yaritsüla aser parnok o parnok na tsüngda nung mangatetep alidang yaritsüla, iba den parnok rongnung tasü tama atalokba anogotem nunga sarasadem den ali rongsentem agi yaritsüla, aser item kibongtem asoshi balaka bendanga agüja lumia sarasademtsütsüla. Ibaji ajanga tang parnok mulungjangji koktet-tsü lemang lir, aser iba ama teyari agütsüba den parnok kibongtem tenüng aser kechi mapa inyaker aser koba yimsütem amanger, item ajakji register ka nung jungjunga zuludena ayutsüla, tetezü parnok atema ‘census’ balaka zulutena ayutsüla. Yamaji asü nung tang tarutsü mapangtem nung kechi komala tia aser maparen atalokyonga odir itemji jangjaa metet-tsü. Iba ama mapa tajung inyakba ajanga tang ABAM-i nangzüka akaba missionary meyi ter 10,000 yoktsüba maparen tu koktet-tsü lemang lir ta angateter.
Yamaji Arogo nung tintet tashirtemsa atabisa mekazü-i tanü lanurtemi item maparenji melenzüka mapa tajung inyakba agi aser pei taküm bendanga agütsür Tsüngremi mulungba inyakba ajanga missionary meyi ter 10,000 yoktsüba maparenji kokteta lir. Asenok rongnung kari missionary yoktsüba maparen ya alima talangi nisung kar shimteter yokbaji tang missionary mapa ama bilemer asü? Masü, aseni akokba yari aser tongtetba yari taküm bendanga agütsür Tsüngrem tang nungi tashi tasen agir maparen tajung aika inyaka otetra alima talangi missionary shimtter meyokteta kaa ana nung aliba asen tsüngrem dak mamangbapurtemji pa o tajung agi parnok mulungjangji kokteta khristan tajung ka ka kümdaktsütetra ibaji-a missionary mapasa masü no?
C. Yangi missionary maparen tasenba inyakyimji yamai bener ao nung jungdisü ta bilema aliba ka lemsateper. Yimtsüng shia nung aser town balala nung pei pei kiyong nung tesem ka ka khen atema menden mesemteta ayutsüla aser yangji ‘banner’ sü tuluka nung o zulu tulu-lu agi yamai zulur mesanga ayindaka ayu nung ajungtsü.
(i). “Missionary mapa atema temulunger tenla bendendak tesem” “A place for Missionary collection” ta zulur ayu nung ajungtsü. Aser iba maparen inyaktsüba ya temeshi lai tetuyuba kübok inyaktsü tim, tetezü shirnokisa tenlatsü mulungsua lir, item jagi pei sasa kechi kodaka tenlatsü aser kechi oset-temsa tenlatsü pei mulungba nungi pei sasa bener arua tenlatsüla, iba ya 2 Korint tapu 8 tekong 12 nung shia aliba ama tenlatsüla, aser ano 2 Korint tapu 9 tekong 7 nung shia aliba ama inyaktsüla. Aser iba maparen ya mezüngyongi pei pei kiyong nung tekadenpur ‘Incharge’ shimteta lir asü nungji item jagi kedangsüa inyaktsü tim. Parnok jagi pei pei sasep nung maparen apir paper mesüra register tilala kar mapang jilia lia renema ayutsüla.
Tatishitsü kar yamai renema ayu nung ajungtsü ta bilemer:-
(1) Sen-o-tsü agütsüba bendenba list ka.
(2) Aben sü-o-shi tejen tera bendenba list ka.
(3) Sü-o-shi tasen ‘any sizes’ agütsür lira itemji bendenba list ka.
(4) Kaket tejen tera ‘news paper’ amala bendenba list ka.
(5) Tila tari asayatsü oset-tem bendenba list ka.
(6) Aser ano Yisu indang otsü zuluba amala ‘small tracts’ bible books amala aser ano alima tsem balala nung khristan tamangba yimsü dangi tanga tamangba yimsü nungi meyipa aruba otsü amala kaket-tem bendenba list ka.
(7) Aser chiyungtsü tapu maina bendenba list ka, tatishitsü agi jangkonü amala, mamatzü aser shini amala, aser ano ansotsü asüyonga mela-mela raksaa maoba chiyungtsütem dal, ghee, fish tins, alo, peas aser amsang tapu balala aser süngjanglijang amala. Aser ano yangi mezülusemba tapu aiksa lir asünungji tagütsürang lirbo kechi oset-temsa agütsüdir pelashishia agizüktsü renema tang lir. ASer item oset-tsü-set-tem aser sen-o-tsü kwika bendena yua aka, iba atemaji tsüngrem nem tenüngsang agütsütsü atema pastor, reverend mesüra deacontem kar jar parnok nemji meshiteta sarasademdaktsütsüla. Aser iba maparen ya Arogo ka chirtem lanurtemi bendanga inyaktsü ali nungji arogopur aser nütsüng nübu ajaki shilem tajung agitsü asoshi sarasadema alitsüla. Aser ano iba maparen atemaji lanurtem sasep nunga bendanga agüja sarasadema alitsüla. Aser item oset-tsü-set-temji asatanger yimtsüng telongtet nung aser yangji aliba-mopu-ali nung alirtem rongnung kanga koda masüba timtemtertem kar shimteter parnok nemji tapet teyari agütsütsüla. Aser ano pei yimtsüng temeket nung aliba kishikinartem shirnok kanga tepetzük tia nung lir, item purtem nemji tamang sarasadem den Tsüngrem indang osangtajung sayutsüngi tajung agüja yisu-i nenok kanga meimer ta metetdaktsütsüla. Iba den parnoki bena aliba oset-tsü-set-temmm aser chiyungtsü kar agi itempurtem den lemsateptsüla. Aser ano yisu dak mamangba purtem tesem tesem nung aika kanga timtema tepetzük tia nung aliba purtem dang yisu temeim taochi indang metetdaktsütsüla, aser item purtem nem tapet teyari agütsütsüla. Yamaji inyak nung tang parnok jagi asen Tsüngrem dak temulung alemtsü aser parnok jagi temulung meyipa khristan tajugn ka ka akümtsübaji ana nung tang lir. yamaji teyari agüja inyakba ajanga tang parnok mulungji anüka akümtsü aser yisu dangi temulung meyipa arutsübaji takoktsü lemang lir. Iba maparen ya khen agibo takok jungabo mengutet-tsü, saka kümnapuba aser kümsempuba nungang parnok mulungjangji jungjunga koktet-tsü ta tamang tulu lir. Aser idangjibo parnoki merangba nükjidong tu takok tulu angutsü lemang sadema lir ta meteta akümtsü. Yamaji sangru zuluri ashiba amtu tanen mekai merangba nugn takok tulu lir ta meteta akumtsu, aser idangjibo pai tenyaba mapa nugn takok tulu angudang khristangpur ajaki pelateptsü aser menenpur ka taküm aser tanüla kümzüka Yisu dangi aruba angudang kodak nunga benjong tulu agia pelateptsü. Aser lanurtem shirnokisa taküm tenla agüja meranga züsentetogo, parnoki inyakba yari tatem nung kibuba nungi sempet korangji agutsütsü pa tenangzükba lir. Anungji lanurtem shirnoki tani tebelem arema taküm tenla agüja pa atema inyakdir parnok jagi tsüngremer tenangzükba alizüngji tongtet-tsü aser kibubai parnok dangji lanlia kilir tajung ta ashitsübaji yongyaseta ataa alitsü lanurtem ajak dang ayongzüker. Amen.
N.B. Iba maparen ajanga tang lanurtem mejanga aliba nungi saaktsü lemang telapoker akümtsü.