Kisü jensü mapa ya onsara tongtipang

~Er. C. Kazükaba Jamir, SDO (Retd), Naga United Village, Dimapur.

Kisü jensü mapa ya ajaki angazüka ayutsü tim aser metteta alitsü asoshi kisüba tapu (Type) kar indang yangi zülutsür. Tanü na tangazüker ka asütsü aser asüng tesayur ka akümtsü merangangma.
1. Azü/süra ki asüba:
Oboula nunger tendak (19th Century) tashi parnoki ki ya süra, azü, sung aser aou dang amshia süa aru. Kilemji süra aser azü agi atongba agi süra ki mesüra azü ki ta aja. Süng aser aou ajakji arü aser yong agi araktep mesüra alentep. Parnoki yangluba kiji takdang yamai lemsa-a liasü. Kimaji tulu aser tesadem ayu. Yangji aou agi satem/sapang atem aser kiyonger/medemer ajak mentepa kazü.
Kilong nung aliba mezüngbuba takdang dangji Tsuin ta aja. Yangji tsük asentsü asoshi semki aser ale ayu. Yangjisa ak mesü aser azüklen an ki aser tatsüktsü süng ayu. Tanabuba takdang dangji kiyong (ki tiyong) takdang ta aja. Iba takdang yabo tulu aser tesadem yanglur. Iba takdang tiyong nungji atep yanglutsü aser atep nungji sorochioktsü mimong yanglutsü aser meshi asem azüngtsü. Ano mimong manungji tsükden tapu asem atongtepa atemtsü. Ano tip külen yipden ayutsü aser kinük külen kettsü ayutsü.
Tasembuba takdang yabo tila ka dang yanglur. Iba takdang dangji Mopong Ki ta ajar. Iba mopong ki nung süoshi melener aser tzü chigur. Ano ki tatempanglenji aou agi satem/sapang/salang yanglutsü aser idakji tsük aser tanga nüngdak ajak aputsü. Yamai oboula nunger mapang ki tongmelang yanglur lia aru. Tanübo asen lima nung azü ki aser süra ki ishika dak alaka ajak samamaogo.
2. Building ki asüba:
Obala nunger tendak (20th Century) nungi yinjung, süng, süngpak aou aser kojal amshia ki tajung asütsü tenzük. Iba ki kilem (Roofing) yinjung agi atong, jara (Walling) aser atem (Flooring) ajak süngpak agi atong. Iba ama yangluba ki dang yinjung/building ki ta aja. Iba building ki nungbo joka (Kitchen) balaka razüka yanglutsü aser yangibo mokozü atulen chimney keta yanglutsü. Ki yong (Main Building) nungji takdang balala ishika yamai lemsatsür – tsürabur ayipdak, chirnur ayipdak, aeiner ayipdak aser anisüngzüka amendak (Sitting Room) takdang ta abensa-a yanglutsü. Aikati ano tzü chigudak aser tebok aodak ki balaka yanglur.
Ali kimong agi mela-a lira tugu ki (Basement) aser tsüngpang ki (Upstair) dena yanglur. Iba ama yangluba ki dangji atongtep ki (Storeyed Building) ta ajar. Iba ama yangluba ki nung nüngja koja balala aika keta lir. Item ajakji meteta ayutsü asoshi ni züluba kaket ka nung ki noksa (Drawing) yanglur adoka lir. Yangji nüngja koja ajakji English aser asen oshi nung züluja lir. Anungji naia item ajakji angazüktsü merangangma.
3. RCC ki asüba:
Ano tanü asen putu tendak (21st Century) nungi süng, long, longsang, longru, lisem, cement aser merang (reinforcement) amshia ki tajung yanglu tenzükogo. Item oset amshia ki yangluba dang RCC (Reinforced Cement Concrete Building) ta ajar. RCC ki asütsü atema oset yabo tzümalen nungi dang abener. RCC ki yabo teimbakati Archetic Engineer nem design tajung yangludaktsür dang ki tobur tajung asür. RCC ki yabo ali kimong tila nung süaka tongnü (Post) aser tembi (Beam) dang tashi it ita yanglura ki tulu aser talang yangluteter. Iba ki yanglur teimbakati basement, ground floor, first floor, secong floor etc ta atongtepa yanglur. Iba ama ki ka manung ka ta amentepa asüba dang RCC storeyed building ta ajar.
Tanü tashibo RCC ki ya tzümartemi dang süa arudagi. Asen nisungia merangdangra angazüka inyaktettsü sürnung shingaia memerangdanger. Anungji tanü tashi asenok aikati RCC ki asütsü angazüka mali, kari angazüka liaka shingaia mapabo meinyakner. Yamaisa ora asüngbo parnok (Tsümar) nem tepang nung chi dena nemokdaktsütsüsa akümtsü.
RCC ki asüdang merang ya tulu, tila balala aika amshir. Item merang ajak ya kar kiraker tenari (Ring) yanglur aser tongnü o tembi nung enoker. Kar koleper L-Shape kümdaktsür aser kar kiraker (Bent up and Crank) yanglur aser tembi o kitem (Slab) nung enoker. Item merang ya kechiba kiraker mesüra koleper enoker? Aser iba yagi kechi tashisa agütsür naia meteter ma? Item indang telangzüba mesüra rateta züluba kaket ka adoka lir. Naia züngogo ma?
Iba kaket ya technical inyakyim nung mezüngbuba Ao oshi agi züluba kaket tajung ka lir. Iba kaket tenüng “Kisü Jensü Angazüktsü Toyuba” kaket lir.
AUCTION NOTICE
Kisü Jensü Angazüktsü Toyuba Kaket ya jenjang Rs.250/- agi yoka liasü. Saka taküm Khristmas aser new year tenüng nung tang nungi Rs.150/- agi dang ayoktsü sangdonger. Joko kaket ishika dang anünga lir. Taginürtemi teküpok agüja aliba Dokan nungi alitsü metetdaktsür.
Kaket ayokdak/alidak.
1. Eastern Book Depot, MTBA Complex, Mokokchng.
2. Students Book centre, Main Police Point, Mokokchung.
3. Christian Literature Centre, Nyamo Lotha Road, Dimapur.
4. Academic Book House, Near Old NST Station, Kohima.