Lanur Shibai Inyaktsü ?

Tang alima nung lenirtemi meimchir kümzüka alitsü asoshi kanga tongtibangsüa inyakba onük rongnung alima nung Third World War nokdangtsü aser alima nung meimchir ali majungtsüsa tzü mopung tsüka mekümdaktsütsü asoshi inyakba na ya asütsü südi ta bilemer. Atangji alima nung taküm ajak samatsüsa miim mozü amshia raraba nokdangtsü atemabo lenirtemi dang inyaktettsü, ajisüaka alima tzü-mopung menenba aser tatsükba akumba nokdangtsü atemabo asenok ajaki pei shilem inyaktet. Tsüngremi yangluba limatem (planets) rongnung meimchir taküm alitsü akokba limabo asenok aliba alima kija ya lir. Nisung billion 7.7 den shiruru molulisem ama mezüngdangteti aliba lima nung tzü-mopung menenba aser tatsükba akumba ajanga meimchir taküm melitettsüsa akumnungji linük balala nungi lenirtemi anir asen aliba lima kümzüka ayutsü atema mapatong balala benoka inyaka arudar. Alima tzü-mopung kanga menendaktsüba aser alima tatsükba akümba kulitem rongnung- totzü yimdokdaktsüba, industry balala nungi adokba mokozü aser tango tamajung, factory tapu balala nungi janaona aser miim mozütem ayong nung yimokba, arem tulu chidoka moapu kümdaktsüba aser arem shiruru khasetba mesüra samayonga aoba densema lir. Ano tebilemtsü tulu kaji, anü nungi adokdaktsüba ‘ultra vilotlet rays’ nungi asenok kümzükba ‘ozone layer’ tapoba akumba ya asütsü. Ano külen tebilemtsü kaji, industry balala nungi miim mozütem ayong nung yimokba ajanga tzü shirurutem asüba dang masü saka tashidak balala pokteta nisunga jenti asür. Ayong nung miim mozütem yimokba ajanga tashidak balala pokteter aser iba kuliji ajanga anogoshia alima nung nisung 14,000 shi asür, aser India nunga kasa kuliji ajanga anogoshia nisung 580 shi asür ta bushitetogo. Ano alima tatsükba akumba tongti kuli rongnung kaji, anogoshia Industry timba-timba amenokba ajanga arem tulu chireptsüsa akumer aser alima moapu tuluba küma alima  tatsükba akumer. Tanüasüngbo dokan nung tilateri chiyungtsü/oset aliba ajakji ‘polythene’ taseptsü nung enoker agütsür, ibayongji anogoshia polythene bag jenti yanglur, aser ajak jagi alima tzü-mopungsa menendaktsür. Ajioda alima tatsükba akumba nokdangtsü atema nisungtemi süngdonglidong peria atemer, ali aser tzü memenentsü atema nüburtem dang ‘polythene bags’ mamshitsü ajungshir. Nagaland nunga yaküm November ita tatemlen Cabinet senden nung, plastic amshiba ajanga alima tzü mopung menentsüba aser libajen raksatsüba nung ajemdaker state nung Plastic nokdangtsü agizüka liasü. Yamaji state nung December 1, 2018 anogo nungi tenzüka 50 microns den ishiba single use plastics ajak, talisa plastic bags aser styrofoam den thermocol disposable plates densema plastic cutleries nokdangogo. Iba dak sendakba nung state sorkarisa, shidi aser sü agi bag yanglutsü atema unit lapoktsü jangrar, tou agi auso aser marok yanglutsü jangrar nem senotsü teyari agutsütsü metetdaktsüogo. Iba dak alia lokti aliba tesem nung water ATMs amenokba aser plastic recycle atema plastic shredding units lapoker entrepreneurs nem senotsü teyari agutsütsü metetdaktsüogo. Sorkari nungitba den külemi Naga nunger lanurtem kari danga purapiteta gol yanglua shidi, tou aser süng balala agi auso, marok aser spoon ama anogoshia amshiba osettem yanglutetra plastic nokdangba maparen ya takok angutsü aser lanur aika mapa angutsü.