Shisaliok nung kibongka teinyaktsü

~  Mrs. Merensola Imchen, Chaplain cum Counsellor (DMHSS, DABA).

(Iba ocet ya Dimapur Ao Baptist Arogoi adokba Tongtepratep July – December 2018 adok nung adokba lepshia adoktsür).

Alima nung Tsüngremi yangluba ajak rongnung tebur tajungtiba tangazükdak tesemji kibong ya lir. Kibong nung ya kecha dena medemdangtsü makokba tashi ain ka lir. Anungji tejen lai zülur Apijemtsü Shin 22:6 nung yamai shia angutsü, “Tanür ka pei aotsüba lenmang nungji sayutetang; aser pai tain akümdang iba nungi mepilatsü.” Süra tanü mesüngjem, petsaperong aser temenen agi sünga aliba lima ka nung koda sür asen chirtem kümzüka Tsüngrem metetba yimya tajung nung tatishitsü tajung aketba lenmang nung anitettsü? Kechi komala tesayuba lenmang ka agi item tanurtem yaritettsü? Tesayuba aser tangazükdak tesem jentisa liaka, ajak dang nungi kibongjisa mezüng lokti tangazükdak lir, koba ajanga tangazükba tajung jenti soyapokyaodaktsür.
Jenjang aketba taküm jaklaliro tejangjaji kidang yanglua taküm tepiyong atema nükla ayur. Aser itemji shitak meyanglutetra; aser idakji Tsüngremer temetongshiba ka marura; taküm tepiyong libayim tamajung küma aotsü. Kodang tsürabur kati tanür den mapang talila indoka nendaka kibok nung sayudir, tanurtemi jenjang tuluba ajangzüker aser lokti nung timtem makai yimya tajung aser tangatetba tajung nung shilem agiteter. Tepela taküm kaji kibong nungi tenzüker – Tanür o tanür na tsüngda, tanür O tsürabur na tsüngda putepa litetba ajanga pa/la tain akümdang yimya tamajung nungi pila asüngteta liteter. Anungji tsüraburtemi tanurtem den tesentaktep tajung yanglua, parnok nüngdak ajiteta, tila asü dang nungi temi sayutsüngi agütsütsüla.
Tesüiba mapang nunga asen tsüraburtemi pei kidang yongsem mapa tapu balala nungi tenzüka yimya tajung, awashi tajung, ochi shiba, putepba alitsü tesayuba peria agüja angazükdaktsü aser iba jagi parnok taküm mesüa liter. Anungji sobaliba nung sentakba yimya tajung ajakji tsüraburi pei kidang inyaka lia sayuba ajanga angazüka aru.
Tanü asen lokti reprangdangra kibong inyakyim, libaliro kenyongi balaka melenshiadokogo. Yimya tajungtem koba taoba mapang inyaka amshia aru item to samadaki. Tsüraburtem nungi tatishitsü tajung, sobaliba tajung angazükba kanga ajema kümogo, Technological advancement ajanga shitakba tesayuba angudak to kibong mesüi kümogo; mass media, TV, computer, internet tashi tuluba kümogo. Tanürtem asaya tapu balala, mobile, video aser computer games den anisüngzük aser jangratem angur. Item tebushitetba yimyatem ajanga tanü kidang kibong nung aser tamangba yimsü den yimya tajung sayuyim ajema kümadokogo.
Tanela tajung, Tsüngrem dak imla temeim aser tangatetba shisatsü agi tanür shisatsü bushiba nung inyaktsüla, aser tongtibang angazüktsü yim sayutsüla. Kibong tajung ka akümtsü tajungtiba lemangji tanga kecha agi masü saka tsüraburi tanurtem den mapang ajak nung sensaksema medemer tajung ama tesentaktep tajung yutetba ajanga lir. Olong kar amshia iba den sendakba onük yamai lemsatepner.

1. Libaliro Jenjang Tajung nung Azüoka Litetba (Moral values and Discipline) :
Libaliro yimya tajung tesayuba ajanga taküm shia ajungmesoa taküm yimya melenshia tajungba kümdaktsür, Nisung ka yimya tajung otsütem ajanga tangar ka ajangzüka senso shilem tuluba nung shilem agir. Libaliro yimya tajung otsü ajanga kija taküm dang masü saka kibong tali tashi itshidaktsür, Pei kibong taküm yimya tajung lia sayuba ajanga tanurtem Khristan yimya nung indaktsür.
Tsürabur ka teinyaktsüji kodaser rongsen aika bena arutsü, kodaser senti osettem akatsü, kodaser tangari meterba nüngtoko nisung ka alima anitettsü, mesüra kodaser konang tetushi tulu bener arutettsü ta asüba kisling sayutsü masü. Chidiyungdi tesüma, teyazü tejembima, tashi angangma, ta ashiba kisüngji teperi masü. Lai tesayuba dak ajemdaker lai mesayu tashi kecha agia jangra matemtsü. Libaliro ajak Tsüngremi mulungba ama shitak nung amentaka shir tanür-i tsüraburi sayubentsliba shitak angazüka pei taküm nung benshir/inyaker item taküm nung Tsüngrem jungkai adokdaka tatishitsü tajung akaba taküm sütettsü.

2. Khristan Tamang Asen Dak Jungkai Adoktsüba. (Living our Chrisüan Faith) :
Tsürabur aikati küm züngdanga pei chirtem dang tongtibang tangazüktsü shisatsütem sayur, saka ochi tanela jenjang sayutsü nungdak ta aiben mereprangteter. Tsürabur aikati Sunday School nung, sentep kidang me.~lira camps balala nung Tslingremji shiba, Yisu Khristaji shiba, Laishibaji.kechi, item angazükbaji teperi ta bilemer. Saka tanü tanürtem aika Laishiba nungi pila aliba libaliro tapu aika den anogo shia meyoktepa alir. Anungji ghonda ka ana sentep kidang tamangba yimsü angzükbaji teperi masü. Khristan tsüraburtem tangar den talila teinyaktsü aika lir ta angateta tanürtem nem tanela jenjangji
pei kibong nungi sayutsüji mezüngbuba asutsüla. Tanürtem dang taküm libaliro yimya tajung indang sayutsübaji mapa agi inyaka sayuba den tepang agi ania mekümi teti ashitsüla. .
Yisu Khrista den taküm lenmang nung jajadang koda tepela aser temoatsü lir; item ajangshiba temoatsütem tanürtemi angashibaji tongtibang. Khristan tamang tetenzükdakji temeim mapa inyakba, taochi sayuba aser kechisarena nung mulungso, tagütsümi aser teyarinü. Tsürabur shiai tanür dang ochishia alitsü ashir saka ashiba ama pei takümi lia mesayutetra tanür nem remeyoktep shisatsü agutsür. Anungji tepang agi ashiba dang nungibo anogoshia aseni lia sayuba jiang pamok asoshi shitakba tanela tesayuba. Asen chirtemi asenji temoatsü taküm ka ta lia ngura pamok asoshi ibaji shitakba taküm temoatsü leniba asütsü.
Asen chirtem nem Yisu tali meimdaktsütsü asoshi aser Yisu shimba nung tajangzük lir ta sayutsü asoshi Laishiba kulitem yamai inyakdakjang:
1. Jangrabangraba tamang
2. Teti sarasademba taküm
3. Lai zünga iba ama alitsüba
4. Temoatsüba taküm ka asutsüba
5. Sentong shidak yur myakba, temeim sayuteta, akümrsübua Khrista yimya tajung benshitsüba.
3. Tanür Asoshi Mapang Asüngteta Ayuba. (Dedicate your time to your children)
Tsürabur o tanür na rsüngda tesentaktep tajung akatsü asoshi tsürabur kaji. teti tanür asoshi bentet-benteta alitsüla. Tanürtem dang pamok teinyaktslitem yimya tajung aser tamang katetba otsü indang ashitsü pamok den mapang külemi indoka jembitsüla. Pei chimurtem dang tesayutsü, angazükdakrsursu mapang teperi agitsüla. Iba ajanga tamang akatsü, meimtsü angazüksli aser pamoki tangar akümtsübua tashi angatsli angazükba ajanga meyiper tsüraburtemi tanür den jangra aremtsü.
Tanü kanga mazüngi aritepa aliba lima ka nung kinungertem külemi pelatepa ajurutepa mapang tajung aiben mangur. Aji oda süaka, tsürabur aser chimur tsüngda tesenrakrep tajung ayutsü asoshi kati ka den mapang endoka lemsatepa alibaji kanga tongtibang. Mapang tajung külemi indoka kati ka den tebilembatem aser taküm otsütem lemsatepa ajanga kinungertem tsüngda tesentaktep tali tashi ita tajungba kümdaktsür aser tangazükba tajung angur.
Tesentaktep tajung adokdaktsübaji metetpelatepa aliba ajanga kati ka den temulung nung tejangraba aser temeim lemsatepba ajanga adoker. Koda ka metetpelatepa alir patakaji tesentaktep tajung adokdaktsür. Anungji kibong nung külemi sentepba kati ka tebilemba angateptsli kanga tongtibang. Tatishitsü agi külemi sentepba chiyungba, sodi külemi amongba, sentepi külemi aoba, mesüra külemi moming walk ka oa lemsatep ajanga tesayuba tajung angazüker aser item ajanga kinunger tsüngda tali lungjemshia akümer.
Tanga mapang dang nungi tanü putu tali satani kibongtem tendanger. Iba ama tia arudang Tsüngrem o asen jenodak. Kibong tekülem lia teti Lai azüngba aser kati ka atema tenlinga tetshia sarasademtetsü kanga tongtibang. Kibong anema aruba tsükchirtem teti mieta alitsüla, aser mapang ajak nung kibong aser pei taküm nung Yisu Khrista kibur kümdakja alirsüla.