Lendong ka menar !

Nagaland tatar senden nung yakanü Chief minister, Neiphiu Rio, shibai Chaplee kilonser mapa dena repsema bena lir, pai taruba 2019-20 küm asoshi senotsü sentong renema bener arua agütsüba mapang Northeast nung lisopurtem dangbo Nagaland-i arutsü atema ILP memeshitsüla ta ashiba ojibo lendongang talila menatsüba ken o ka asütsü. Osang tajung kaji, Nagaland government-i küm 140 jakdang British nungertemi lateta yutsüba ILP ozüng ( Bengal Eastern Frontier Regulation, 1873) reprangshitsü aser Dimapur nung dena ILP amshitsü ta asübaji liasü. Atangji, iba mapaji yaktasa kümteta inyaktsü imlar. Ajisüaka, iba ozüng ya yanglushidang Northeast nungertem dangbo ILP memeshitsü ta renemra, iba jagi tebilemtsüang talila bendenloktsü. Jungjunga bilemdangra, ibaji India nung Citizenzhip Amendment Bill yanglutsü merangba mapa ka amai asütsü.Tang asen limai bendangertem arua mamokbangdaktsütsü merangba mapa ya tangalen nungi aruba bendangertem masü saka Northeast nungi aruba bendangertem lir. Aji oda, ILP amshitsü ozüng latetshi dang, Northeast nunger sensosangertem dangbo ILP memeshitsü mesüra Khristan aser Hindu nungertem dangbo ILP memeshitsü ta kidang kiyonger aser tamangba yimsü apia ozüng yangluba agi tebilemtsüang talila bendenloktsü. Northeast nung tanga state-tem yutsür Assam state indang bilemdangra, tang ya National Register of Citizens (NRC) nung nisung lakh aika senso küma tenüng züluokogo. Joko item ajakji Assam nung senso asütsü. Item Assam nunger ajakji ILP maliyonga Nagaland nung arua amongtsüsa temelaba agütsüra, parnokji Nagaland nung alir Naga nunger sensosangertem ama dang kümadoktsü. Bendanger nem ILP agütsüba ya temerenshi masü saka bendangertem ket nung Nagaland kümzüka ayutsü asoshi inyakba maparen ka lir. ILP meshiba agi anogo shia asen limai bendanger kwi aser shibasa arur aser shirnoksa oadoker, itemji metettsü, anungji lendongtsüdong nungia kümzüktsü. Ano, bilemdangtsü kaji asenoki Northeast purtem dangbo ILP memeshili asüyonga asenok Arunachal Pradesh aser Mizoram leni aodangbo asenoka ILP bener aotsüsa akümtsü. Ano, tanüngba state-tem rongnunga Manipur aser Meghalaya nunga ILP amshitsüla ta nübortemi kanga sashia kangdagi. Item ama state-tem nung Northeast purtem dangbo ILP memeshitsü tabo melemtettsü. Tang ya Nagaland nung arua amonger tsümartem tenüng aser talidak bendena reprangdangra, noklang nung 80 shilembo Assam nungi aruba tsümartem asütsü. Parnok ket nung Assam government-i agütsüba senso kuli kakettema alitsü. Parnok shinga Bangladesh nungibo masütsü. Tekümdangtsü aser tangatettsüji itemji lir. Aji oda, Northeast ajunga ya yimten yimli ka küboki ait ka mesüra Northeast purtem ajak nem kecha temelaba mebeni Nagaland nunga arua amongtsü temela agütsüba jagi mapa aisü nung asenok kanga akoksatsü. Nagaland-i shinga marudaktsüi atsübanger alitsü ta asüba tebilemba nung ILP amshir masü saka Naga nunger sensaker aser meshimetsüa chiyongba jenjang nung lir, anungji timtem marem amtsük pongdang ka yong pei li aser kiojen ayoktsü. Ibaji dang masü Naga nunger mangsa liasüba tia nungi ano talangkabo mepila, anungji kodang bendanger tsashitemetetertem Nagaland nungi kecha temelaba magii lidaktsüdir, parnokjiang Nagaland nung kibur akümtsü. Item ajakji apitetyong, British yimli mapang nungi tenzüka tang tashi Naga lima aser Naga nunger ILP ozüng aliba agi bendangertemi kangabo mamoksepi Naga nungertem peisasa tejakleni aotsü merangteper. Naga nunger tia ajung kaji, Naga nunger jaksübangsü, abensüoshi aser sobaliba agi tanga state-tem nung alir India nungertem memesük. Iba jagi balaka asenok o tsümartem na bendangtetter. Atangji, asen lima renloktsü asoshi nütsüng aika nüngdaker saka nütsüngtem jagi asenok amokseptsüsa asenoki inyaktetra, tarutsü nungbo Nagaland nung Naga nunger masü saka Northeast purtemang tiemba asütsü.Iba amaji mataloktsüsa nübortemia ayimtentsüla aser ozüng yanglurtemia nübortem longkak ait matai tapet ozüng yanglutsüla.