Asenok tangatetba temesü masü saka tesadem asütsüla

~ L. Kika Pongener.

Asen Naga nunger küm aika tenük tapok ama pei temeten asoshi ola adoka jembitsüa memeteti lia aruogo. Ano meteta aser angateta liaka, nisung kari pei kija ajungtsü mechi, alima meimer senso tajung kari sorkar aser lokti nung ochimashi mapa anema ola adokra, tashiyim amshia prangpong-injang agia dena amokmerenba ajanga nubor aikati ochi mashi mapa anema ola adoknuaka tetsübo agi madokteti lia aruogo. Saka tanübo iba tangatetba temesü nungi tenük saaker, NGOs aser nuja karibo tasü-ita sorkar aser lokti nung ochimashi anema ola adokba angudang kanga pelaseta bilemer. Ajisuaka, pei lima meimer senso tajung kari tasü-ita ochimashi anema ola adoka bushitsüngdanga inyakdang, tip külen karibo iba mapaji nokdangtsü asoshi tiyazü olulu yanglur, meyiper tai tonglokja remsepa ayutsü merangra, asen lima kodanga merenloktsü aser tangar memeneptsü. Aiben kanga pelaseta bilembaji tanübo asen nubor-a tangar ama nuchi dangi arur, sorkar-i terenlok mapa inyaktsü atema senotsü teyari agütsüba shitak tatongtsüpur tonga inyaker asü meinyaker ta bushitsüngdangba aser tasü-ita ‘Right to Information’ (RTI) ajanga asüngdangba angudang kangasa pelar. Ajioda, nubor ajaki Right to Information (RTI) ya sorkar inyakyim tim masü inyakbatem metongshitsütsü, nubor tangutsü tim mongui alibatem shidak angutsü, ibala ajak asüngdangtsü aser metettsü atema sabang tajung ka ta angateta iba maongkaji agitsüla.
Tanü asen lima nung iba Right to Information (RTI) ya arur külen nungi ‘National Rural Employment Gurantee Act’ (NREGA) Fund ajanga yimtsüng terenlok atema agütsüba senotsü agi shitak terenlok mapa inyaker asü meinyaker ? ta asüngdangtsü maongka angur. Kechiaser iba sen ya yimtsüng shia dangi ‘Job Card’ ajanga arur, aser iba sen-ji yimtsüng nung alir nubor ajak nungdem nung agütsür asünung, yimer ajaki meteta dang iba sen jagi yim terenlok mapa inyaktsüla, ajiser nutsüng nubor nema taa (wages) tagütsütsü tim shitak agütsütsüla. Ano school nung ‘Mid Day Meal’ tanürtem nem anungdang school nung chiyungtsü agütsüba shitak agütsür asü magütsür ? School-tem nung ‘Text book’ sorkari angadi agütsüba shitak agütsür asü magütsür ?…ta bushitsüla aser shitak magütsüi lira RTI ajanga asüngdangtsüla, aser tim masüba putetra shitak inyakdaktsütsüla aser aibelenertemji sorkar ozüng nung ajemdaker merenshitsüla. Ano sorkari-bo tagütsütsü tim shitak agütsür sernung jila aser yimtsüngtem nung ketdangsertemi ochishia meinyaki lira, tasü-ita iba ochimashi anema ola adoktsüla aser bushitsüla aser iba bushiba nungji nubor ajaki nungittsüla. Küm aika sorkar-i nubor mulung masütsüsa mapa jenti inyakba nguaka tasü-ita ola adoker mali lia aruogo, saka taoba küm ULB Election atema nubor-i tasü-ita nokdakba ajanga takok tulu nguogo. Ajiser ano tang Citizenship Ammendment Bill (CAB) anema North East Students Organisation (NESO) -i anir mulungtet telok (NGOs) ajaki tasü-ita nokdakba ajanga iba Bill Lok Sabha nung agizük-aka, Raja Sabha nungbo mebenokteti tembangogo. Iba mapa ya talisa asenok North East India nung aliba nubor asoshi takok tuluka asütsü.
Atangji sorkar inyakyim nung suaka tim masüba nungbo nubor ajaki tasü-ita ola adokra idakji takoktsü lenmang lir. Anungji iba CAB Bill ya tempanga magien tashi maneni tasü-ita longjemer nokdaktsüla. Ajisuaka, ano asenoki bendanga angatettsüba tongtipang kaji, sorkar tenzüker tuluba nungi shir tilaba tashi atema ‘Service Rule’ metong-metonger lateta yua lir, ajioda sorkar-i inyakyim telatet shitak nung ajemdaker tim teinyaktsü inyakba anema asenok kin telongjem Hoho-temi pei nisunga ta ser tepo küma ola adokra ajibo tamashi asütsü, kechiyong sorkar ‘Service Rule’ nungbo asenoki mekongshitsüla aser ‘ism’ maitdaktsütsüla. Ano mapang kar nung Minister, MLA, Bureaucrats aser sorkar Official kari ochimashi tim masüba mapa kar inyakba anema nubor-i ola adoktsü akok, saka ajibo pa/la ‘nuja’ mesura ‘kin’ anema ola adoker-ba masü, saka sorkar inyakyim anema ola adoker, anungji iba nungji pei yimer pei kin ta tepo kümtepa ora ajibo tamashi asütsü. Ano asenok kanga tamashi kaji, Jila kar nungbo main road nung lenmang temesü asü agi ‘No Parking’ ta zülur toktsür, saka idakji kecha hisap mali Gari mashi anena ayur, ajiser Traffic Police-i aji ashishi nung, pa ali kibur-a ta sur “Ami mati laka malik ase…amar laka mati-ti amar küshi ase… koni ke koboli mon ase… ? ta langzükba-a lir.
Asen Naga nungeri aji kanga tulu-ka ama asüküma jembir, saka tangari-bo asenokji tetsüpok nungi langkoshishi aluba ano memeyiptet-a ta menutsür. Ano kangasa tamashi kaji tsümar kar ashi-auyaba mesura rakzükraktemba mechi Naga nunger kari merenshia alidang, linuk tenzüker telung nung alir-a ta mesura ‘VVIP’-a ta kar arur tsümar poküma asen nisungji-ang amokmerena merenshiba-a ajurushia aruogo. Iba ama pei nuja ajangzüktsü mechi nung tsümar poküma tashiyim inyakba jagi tsümar-temji melenshitsü melena meyiper temulongang uludaktsür, aser asenok asen lima nung tsümar nuken tsübuseta alitsüsa asenoki asen sasa sang asor. Ano asen Naga nungeri angatettsüba kanga tongtipang kaji tzümar aikati asen Naga-tsür den kibong akümtsü bushir, aser asen lima nung Naga nunger senso temeden agir shishilempaba mapa sadem-sadema inyaktsü. Talisa Bangladesh nisung den kibalembu masütsü kanga kümdangtsüla. Anungji asenok tangatetba ya temesü masü saka sadem-sademer asütsüla aser kechisarena ajak nung saksalema alitsü mapang tongogo.