Temeten aser Tashi Angudak

India temzüng arla 371 A nung Nagaland nung alir Naga nungertem nem parnok sobaliba, tamangba yimsüren aser loktiliba inyaksangshiren, Naga nunger akhi tsürabur mapang nungi benshia aruba temzüng ozüng, yimten yimsüsüba aser obendangba yimya mapatem ajak nung India parliament-i mekongshitsü aser Naga nunger meyong ali aser yangji keta aliba rongsentem ajak nung Naga nunger kibur asütsü ta shia lir. Atangji, ken bilemtsü agibo, asenok sobaliba, loktiliba, tamangba yimsü aser yimsüsübaren nung Naga nunger mulungba südaktsütsü ta asübaji kecha balaka masü. Ano, Naga nunger lushi aser yangji keta aliba rongsentem ajak Naga nunger meyong asütsü ta lateta ayutsü menüngdaker amai asenoki bilemtsü, kechiyong aliji asenok li, anungji asenok kibur aser asen sobaliba aser loktilibaji asenok meyong, anungji asenok mulungba nung aotsü ta bilemtsüa akok. Ajisüaka, India ama ka nung, kodang iba ama temzüng agi asenok temeten kümzüka meyulir, asenok sobaliba, loktiliba aser otsüla oboula nunger mapang nungi benshia aruba temzüng ozüngtem ya nüngdak maka akümtsü aser asenok li ya asenok li masü saka Indian government meyong li amato dang kümadoktsü. Idangjibo, asenok dang nungi temelaba magii asenok li nung India govenment-i kechi inyaknüdir inyaktsü aser asen li nung akaba rongsentemji parnok meyong asütsü. Tamangba yimsü dena Naga nungertemi amangnüba amangtsü atema temeten wazüka yutsüba nungji tangatettsü tuluka lir. Asenoki Naga lima Khristan lima kümdaktsütsü merangba ama Hindu nungertemi India ya Hindu lima kümdaktsütsü meranger. Iba ama mapang ka agi menepa arur, India lima ajunga nung Hindu yimsü dang amangtsü ta ka ozüng agütsüra, asenok koda masütsü. Iba ama tensa tia nungi jenbutsü asoshi Nagaland akümertemi tamang yimsü dena awaloka oa temeten mekaa yuogo. Ano, tongtibang kaji tsüka-oka aser obendangba yimya ajak Naga nunger akhi sobaliba temzüng ozüng agidang bendangtsüsa temeten agüja lir. Tetezü Nagaland nung alir Naga nunger atemabo obendangdak ken o benoktsüsa aküm nunga, India nunger obendangdak high court aser supreme court-i aotsü nüngdak madoker.Iba tashiji asenok nem India temzüng ajanga India telongjem kübok alirsa süaka tanga state-tem dang nungi kanga agia tajungba jenjang aser temeten agüja lir. Ajisüaka, asenokiang Indian temzüng arla 371 A  nung latetja aliba temeten aser tashi junga mamshitetter. Temzüng nungbo temeten aser tashi tulu lateta yuja lir saka asenoki itemji mapa küma meinyaktetter, kechiyong asenoki Nagaland state tamendakdak 16 Point Agreement aser India temzüng arla 371 A nung kechisa shia lir aser kechisa koma mapa küma inyaka aotsüla, aji kenüa tatar senden nung süoka mejembir. Ibayongji, joko state goverment dang masüngdangia center government-i Naga nunger li aser yangji aliba rongsentem bushia agi tenzükdi asür. Asenok meyong okadak yimtak yimtsüng nungi shir district aser state jenjang tashi nung amenoker temzüng ozüng dena tezüluba nung lateta aka asübo, asenok mapang aser rongsen endoka Indian high court aser supreme court nung aibenbo mesenzüla. Ashiko, Nagaland nung alirtem asoshi India temzüng arla 371 A nung temeten lateta doktsübaji tatem ser, tanü tashi nung iba dak sendakba nung asenokia kechi inyaktsüla ta khuretsa bilema tatar senden nung yimsüsürtemi ken o benokba malitsüa akok. Ajisüaka, 16 Point Agreement aser Article 371 A nung lateta aliba onüktem ya mapa küma inyaka aotsü asoshi rateta inyaka aotsü aika lir. Government ka mapaji, terenlok mapa inyaktsütsüba dangbo masü saka putu tensa den apet pei nüngdak yari temzüng ozüng shitak lateta inyaka aotsübaji lir. Tang tashibo India temzüng arla 371 A nung lateta aliba ama, center government-i Naga nunger yimsüsüba, loktiliba aser tamangba yimsü nung mamushir, ajisüaka asenok yamaisa tulur aser takar akümtsü dang bilema senotsü indang jembiba daka alaka, temzüng ozüng angateta mapa küma inyaktsü memerangi mapang süidaktsüra, ashiko asenoki memetetika Arla 371 A ya agienadoker alitsüa akok. Joko, asenoka 16 Point Agreement aser Arla 371 A nung keta alibatem ya jungjunga reprangdanger, yangji agüja aliba temeten ajak mapa küma inyaka aotsüsa asenoki inyaktsüla.