Asenok melenshitsüla

Nagaland nungi asenok ajangzüktsüsa asenoki kecha meinyaktetba aser merenloktetba ya Nagaland li majungba agi masü aser government majungba agia masü saka nisungtem majungba agi lir. Alia junger aser tzü moponga junger saka Nagaland nung alirtem majung, government-a junger saka government nung alirtem majung ta asenoki tangang rajema arudagi. Iba jagiang, Nagaland nung sentong tapu balala tenzüka inyakdangyonga majunger aser government melenyonga tamajungbaang ataloker. Tangar limatem aser nübortem tia den asenok Nagaland nung alir lisopurtem tia medemdangra asenokbo kotak nung alir amai bilemtsüsa jangratemtsü lima lir. Tangarbo lisem lima, tzü peria mali,  anungji süngdonga memeir saka asen limabo alitemo agi asüngba lima, arem nung parnoksada meitetba süngdonglidong aser süngolio kija agia chiyongtsü aser tagitsü oset tapu balala yangluteta takar küma jangratema alitsüba lima, saka asenoki yamaji melitetter. Tangar lima aika nung alu ayima majung tzümetsüng arur, yipru agi raksaktsür aser menoknok anoker, ajisüaka asen limabo item alima lendongtem ajak nungi Tsüngremi kümzüka lir. Talisa, tangar limatem nung timtem  kaji aluyimnür aser factory lapoka mapa tapu balala inyakner saka ali maka, anungji bilemyonga tangar lui ayangi aotsüba dak alaka pei jangraba mapa tuluka meinyaktetter. Itemji kodang asenoki jungjunga bilemdangdir, asenoka yamai azümesena melii asena aseni akok langkabo züsentettsü mesüra langkabosa yanglutettsüsa mapa inyak tenzüktsü nüngdakba reprangtettsü. Tanü Nagaland state nung government-i lapokba factory ajak shibangyonga orr item melenaji asenoki lenmang tajungba ka mebushitetbaji asenok dak asen lima, asen nübortem aser asen tarutsü indang shisabolua bilema meinyakba ajanga lir. Factory ajak shibangadoker, joko tang tesüsa Tuli paper mill shibangba osang agütsü atar. Aji oda, asenok asoshi Tuli paper mill tanaben lapokshitsü atema jembitsü kanga menuadokogo. Iba jagiang taoba hopta nung asenoki yangi Tuli Paper Mill melena kasa tesem nung tanga Industry ka amenok nunga koma süla (?) ta asüba nung shisalemsatepogo. Atangji, telangzürtemi ashi ama, paper mill melena tanga tajungba industry ka bener arua amenokyonga asenok tangatetba memelenshira, industry-ji majungtsübasa. Aji shitaka ta agizüker, anungji asenokbo Nagaland ya ano khen tasen küma yanglu metenzükdang, asenok taküm yimya aser tangatetba jenjang ya tajungba aser tesademba küma melenshimatsüla. Nagaland state tenzüker küm 55 ajunger, saka tesasatsüka tang tashi nung Nagaland  agi asenok nümadangtettsüsa kecha maka, kechiyong tetenzük nungi tajungba tajungba moluloka tajungba yangluyonga aru masü saka raksayonga aru, anungji Nagaland yabo meyangluzük dang yongi raksaba lima ka lir. Joko, lanurtem atemabo Nagaland tasen ka nüngdaker. Iba Nagaland tasenba yanglutsü atema yabo sen masü saka tangatetter Naga nunger nüngdaker. Iba Nagaland tasenba yanglutsü purtem dakbo mapa meinyaki sen aginüba shisatsü malitsüla. Iba Nagaland tasenba yanglutsü purtem jagibo pei kilong aser kima aoktsü dena tangar dak meimlatsüla. Item jagibo kidang kilir melii litettsüla. Item jagibo Naga lima nung rongsen jateta adoka terenlok mapa inyaktettsüla. Joko, Nagaland tasen küma renlokdaktsütsü purtem jagibo government dak menendaktsüla saka government-ang parnok dak nendaka alitsüsa inyaktettsüla. Paper mill ya dang masü saka joko government-ibo industry kecha takok ngua lapoka moutettsü aser melapoktsüla. Government mapaji ozüng raksartem azüoktsü aser shingaia shinga mashiokdaktsütsüba mapatem reprangtsüba dak alaka industry lapoka business mapa takok ngua meinyaktettsü. Aji oda, asenoki tang tashi asen lima ya yimti tulu küma renloka aotsü asoshi government daksa imlara, asenok tesem tai nung atar asütsü. Joko, asenoki asen lima aser nübortem asoshi kechi nüngdaka ta bilemer, itemji reprangteta asenoki asenoksasa inyak tenzüktsüla. Asenok melenshiba ajanga asen limai temelenshi bener arutsübaji yamaji tenzüktsü.