Osangbenertem Sadema Meinyakteter

India ama democracy linük ka nung osangbenertemi nüburtem den osang shidak agütsütsüji kanga tongtibang; ibaji loktiliba yangerba nung tongtibang shilem agir. Ketdangsertemi nüburtem atema kechisa telemtetba agir aser inyaker ibaji nüburtemi meteta alitsü tim, ajisüaka ketdangsertemi tashi amshia osangbenertem sadema meinyakdaktsüba ajanga nüburtem kanga aoksar. Media dang ‘Watchdog of society’ mesüra ‘Fourth estate’ ta ajar aser nüburtem tenüng nung sorkar ketdangsertem mapa mita reprangtsüji osangbenertem mapa lir. Ajisüaka sorkar ketdangsertemi osangbenertem sadema meinyakdaktsüra ibaji ajanga lokti aoksar. Reporters Without Borders (RSF) teloki linük 180 nung study süa renemba ‘2019 World Press Freedom Index’ ajanga ashiba agi, alima tesem ajaklen osangbenertemi amokmeren atensa ajurur aser sadema meinyakteter. Alima tesem aika nung osangbenertem anema inyakba kanga bulua kümogo, aser item linük rongnung India-a densema lir, ta parnokisa bushitet. 2018 küm India nung journalist trok tepsetogo aser 2016 küm ‘2019 World Press Freedom Index’ tarensen nung India jenjang 133 nung liasü saka tang jenjang tamajungba küma 140buba nung lir. India nung tongtibang onük balala nung sorkar aija jembirtem dang ‘linük anemertem’ ta ajar aser sorkar anema ocet zülurtembo lendong ajurur. Kanga tongtibang onük aika anung nüburtemi metetnüba osangtem mangur kechiyong ketdangsertemi osangbenertem anema linük anemba ozüngtem nung ajemdaker ken o benoker, kiralongrar aser ozüng alema inyakertemi amokmerener. World Press Freedom Index tarensen nung linük 180 nungi India jenjang 140 tashi akümba osangji Narendra Modi-i aniba sorkari süoki ia magitsüsa akok, kechiyong bendang linük balala den alima atentet balalai Inia nung ameimchir temeden anema inyakba, tamangba lokti kar anema inyakba aser osangbenertem anelma inyakba atema ola adokyonga India sorkari linük telung onük nung bendanger o maittsüla, ta ashir. India Ato kilonser, Narendra Modi-i World Bank indang ‘Ease of Doing Business ranking’ tarensen aser alima rongsenkettsüng nungbo jenjang ajungkettsü atema inyaker süra tanga lenla balala nunga liromedema jenjang tajungba akümtsü atema inyaktsüla. Ano külen sorkar mesüra yimten nung inyakba mapatem nüburtemi metettsü asoshi Right to Information Act (RTI) 2005 ya ajanga temeden agütsür. Kechi maparen südir süaka sorkari inyakba mapatem madak kiburji department mesüra sorkar masü saka nüburtem lir. Iba jagi senso kati sorkari inyakba, lemtetba, sentong aser inyakyim indang metettsü RTI ozüng ajanga temeden agütsür, ajisüaka RTI ajanga sorkar dang mettetnüa aliba asüngdangertembo lendong ajurur. Osangbenertemi sorkar mapa mita repranger, sorkar telemtetbatem sangdonger, alima atesem balala nung tatalokbatem osang bendena proker aser nüburtemi sorkar adang nungi imlaba osang adoktsür; yamaji osangbenertem ya sorkar o nübur na tsüngda otongdar amai lir, ajisüaka kodang osangbenertem nem tim temeden magütsüi sadema meinyakdaktsüdir ibaji ajanga nüburtemsa aoksar.