Süngküm lu aser teyangludak

India nung alushi  square kilometer 1,56,866 shi nung süngküm lu yima lir aser iba unng jagi noklang nung shilem 34.53 kilometer-bo Northeast nung lir. Northeast state-tem rongnunga Assam nungsa alushi tuluba aser süngküma tapu teimba meyir. Aji oda, Nagaland nunga aluyimertemi ayimba dang nungibo parnoksasa meyitetba süngküm aser aounü tuluba asütsüsa tesem ajaklen süngküm tapu balala angur. Tanü asüng, talisa, plastic agi yangluba osettem mamshitsü asoshi ajungshitepba ajanga plastic agi yangluba oset melen süng, süngküm aser süngo tu agi yangluba nüngdak osettem yanglutsüsa akümer. Iba jagi tang tashi nung asenok Naga nunger lanurtema peisasa kechisarina nüngdak oset, kari auso marok aser kari yangku ta yanglu tenzükogo. Aji oda, tanübo joko alima tzü mopong memenendaktsütsü asoshi plastic melen melamelaa shirepa orr ali temo akümtsüba osettem amshitsü tenzüker asünungji süng aser süngküm amshiba lima ka kümadokogo. Ibaji asenok Naga nunger ama, tanga lu junga meyimtettertem asoshi temoatsü asütsü. Tsük lubo küm nung aiben inyaktsür külenang tsük ruzüka agitsü saka süngküm lubo küm ka ana ayi apungdoka inyaktsürbo parnoksasa dang meyitsü. Joko, alima tesem aisülen kisüjensüba mapa nunga süngküm dang amshir aser  kioset teimbaka süngküm agidang yanglua amshir. Asen lima nunga aluyimertem aikati süngküm lu yima lir saka item lu ayimba nükjidongjibo paper mill nung agütsütsü asoshi ayimba liasü. Ajisüaka, ajak asoshi tia majung kaji, joko paper mill tanaben shia arua melapoktettsüsa kümogo. Ajisüaka, süngküm lu ayimertem asoshi yangji teimla mesamar. Tanübo paper mill dang ayokba dang nungibo süngküm agi kechisarina yangluba industry-temi jenjang tajungba nung alir. Tang temendak Lok sabha nung yakanü Ministry of Development of North Eastern Region kilonser, Dr, Jitendra Singh-i jembidang, National Bamboo Mission ajanga linük nung süngküm lu ayimertem asoshi parnoki tsünütetba süngkümtemji ayoktsü asoshi talirtem den sendaktepdaktsütsü asoshi temulung agüja inyakdagi ta metetdaktsü. Iba nükjidong ataloka mapa küma aotsü asoshi National Bamboo Mission sentong tasen ka  taoba 2018-19 küm nungi  Ministry of Agriculture aser Farmers Welafare ajanga tenzükogo. Iba sentong ajanga aluyimertem nem süngküm lu yimdaktsütsü aser itemji tayokdak lenmang sayutsü aser ano süngküm agi nüngdak oset tapu balala yanglutsüba mapatem angazükdakja inyaktsüsa lenmangtem lapokja lir. Ano DONER ajanga inyakba mapa kaji süngküm agidang masü saka arür agi dena kechisarina nüngdakba osettem yangluba angazükdak Northeast state shia nung tesem anana lapokja lir. Linük nung National Bamboo Mission ajanga inyakba mapatem Nagaland nunga aluyimertem nema metetdakja yaritsü asoshi Nagaland Bamboo Development Agency lir. Ano, iba denji Agriculture aser Farmers Welfare Ministry ajanga inyaker süra, kasa süngküm lu ayimba aser süngküm agi tagitsü küma osettsüset yanglutsü angazükdak aser yanglua ayokdak state nunga NBDA aser Agriculture department ajanga aluyimertem dang item temetettsütemji metetdakja aluyimtsü asoshi jangradaktsütsü imlar. Süngküm aser aou ya Naga nunger aser talisa Aor sobaliba maparen aika nung sendaka lir. Süngküm aser aou melira tsüngrema mekülemtetter aser kioseta kecha meyanglutettsü. Aji oda, süngküm lu yima süngküm amshia kechisarina yangluba ajanga Naga nunger lanurtem aika mapa inyaka tajangzük ngutettsüsa state goverment-i kanga temulung agüja inyaktsüla. Joko, Tuli paper millbo melapoktettsü, anungji iba kasa tesem nung National Bambo Mission kübok ” Scheme of Fund for Regeneration of Traditional Industries” sentong ajanga Cane & Bamboo Technology Center ama ka lapoktet asübo ajak atema tajangzük süla ta bilemer.