Akhi Aor tia aser tanü

–  N. Imo Longkumer

Asen tsürabur British sorkar kübok alidang Assam aser Naga Hills ta ajaba mapang asen lima tejakleni aotsü lenmang mali tongtipangsa sen agi kanga anüng. Nübur ket nung sen mali saka teka nung mertsüng, alulem alenloker tazü merang meranga alu inyak. Tsüngküm mapang tsümaleni ayangi ao aser tsümar Bakan nung süng alepba, ali atuba, lungsang ayaba, lisem abenba etc, idakji sen terara anguba agi metsü, mojitsü, ngashi, süngo aser school-i aor alirbo kaket lungpak ta alir pelatepa shilang. Pei-i züsentetba nung nendaker ali asünung tanur school-i odaktsütsü ajungshitepba mapang tsürapur shisabulu tulu liasü. Tanü poksüng bushia aliba mapang tanur school-i yoktsübaji melara masü, anungji kibong kari tanur school-i yokbaji tebur chanu nem ang maongka agütsü.
Mangatetba mapang asünungji tetsür school-i yoktsü atema tasü maittsü o tapu-tapu jembi.
1. Tetsür School-i yok nung kechi sütsü? aki-alu aser ki mapa shibai inyaktsü? Tetsür zünga mongchi den densema alu inyaktsü.
2. Tetsür School-i yokbaji azümesen tetsü akümtsü aser sarepa tangar memenep wainshin maka akümtsü.
3. Tetsür school-i yokbaji pi nem züngtsür dang, laji tangar kidang amentsü, anungji la yaribaji Lamanoh (amajok). Teburibo kenübo tsürabur yaritsü.
4. Tetsüri tapubang sünga kaketji züngaka akpu artsüba dang. Anungji tenu nunger punga lai mapa ajak tejok süa inyaktsü.
5. Tetsürji züngdaktsüdi süra yimtsüng nung aliba school mapang tatsüka atema yoktsü, idakji lai ken no. ajitettsü aser Lai züngtettsü aji teperi. Ibai tetsürji sempaba masü mapa ajak tongti ta sayur.
Anungji tangateter kari dang pei jala school-i yoka Impur Mission tashi tua züngdaktsü. Iba atema jang abentsü kinünger kanga timtema liasü. Tetsür tejangrartem züngdaktsütsü atema mapang kabo Mission-i chiyongtsü, süoshi, kaket teperi agüja Mess lapoker Hostel nung lidaktsü ta angazük. Saka kobi melii school tanur tsüngta mangatetep rongrong adoka Hostel-ji shipang. Anungji jangratema züngya aliba tetsürtemji teyari maka anenadok aji tesama kanga tulu liasü.
Osang tajung agi tenük lapoka tashipangba mapa aika melenshir alima renloka ao nung pei chir tetsür tebur mebendangi school-i yok. Iba century tashi nungbo tanur taremzür ajak school nung lir aser tetsür-tebur tebendang mali kasa aor. Küm shia school result balala adokba nung tetsür-tebur kasa alir. Interview balala nung tetsüri tajungba angur. Joko NPSC-i shimba nunga tetsüri sepay tanishir post dena angur. Tangbo tebur yimli nung tetsür masü Govt. yimli nung tetsür ta küma aor. Joko nütsüng yongsük dena alamajem lanur temeteter jenti adoker. Anungji departmental Head asütsüsa tetsür kwika nem Tsüngremi yimli agüja lir, parnoki danga Tsüngrem akhümtsübua asen lima nung ochiba sükshipangshia endokba aliba tanaben bena arua asen lima yanglushitsü imlar. Aor tekolak sür küm aika len ania yimsü süa aruogo.
Israel nungerji Tsüngremi shimtetba Pioneer ta asenoki angazük, saka kodang parnoki pei ajung asaa Tsüngrem sendoker pei linütsü ali, idangji Israel nungerji tangar nokleptsü kümdaktsür ala-ashidaktsü. Tsüngremi shimtetba kinbo pei sünütsü süa alitsü ta shia mali. Kobanü Tsüngrem sendoka jashidaktsüdir Pai merenshir. Aor tulur, tashi temeteter, lanur tajung jenti Tsüngremi moaja lir, shidi süra asen kin agi malangba, saka item ajak atema Tsüngrem dang kanga pelar ta ashitsübaji Aor mapa. Tashitemetet jenti angümtepa aliyonga Tsüngremi mepelara Aor tekolak masü tepen (tail) küma aotsü. Tsüngremi mezüng shimtetba kin süra kechisarina ajak nung Kibuba dang kanga pelar ta shia asenok yanglushia alitsü tim ta bilemer.
Temulungbo meyip saka mamanger asünungji asen tamangba-a tazütsü tenüng Khristan (nominal) küma aor. Aor dang Tsüngremi pelatsü atema Pa dang kanga pelar ta ashitsü tim. Aor-i tenük lapoktsüba adianu kintemi meyiper asenok ajungshira ibaji tokolak agi teben küma aoba asütsü. Joko tamanger ka dang naa sentepisa arung ta ashitsübaji maaksü ka amai, kechiaser paji amanger küm aika. Sayutsüngir aser Pastortemia tesayutsübo ajak sayudagi, anungji pei sasa angatettsüba dang. Tashi temetet tali renlokra molung shirangba aser tejashi züiner ta sayutsüngir kaket nung ashiba ataloka aor. Tekolakbur ka tangar kübok pela malir.