“Am loktiliba nung aser nubur tsüngda nung mepetmesü adokdaktsüba tera ungnü meshiteta yuang”

~ Tiatoshi Longkümer, Kohima.

Loktiliba aser nubur tsüngda nung mepet-mesu, tsükchitep aser telemsa adokba ya kechi nungi adoker ta tera-ji bushidanga ora, kati ka anema nukmeremtepba aser arishitepba nungi teimba adoker. Tsüngremi nisung shia nem tia aser sempet balala lemsa-a agütsü, kar nem tulur menden, kar nem taka-tait, kar nem lokti lennitsü, kar nem ken junga atentsü, kar nem kenshi-oshi, kar nem shisatsü tarok…ano aika. Ajisuaka, nisung kari pei nem melemzüktsüba sempet adianu, pur-medemer, yimtsür-yimer kar dak keta aliba aji nukmerema arishiba, ano adianu, pur-medemer yimtsür-yimer kar lokti nung jenjang junga aliba, aji nukmerema atsüzüka yutsütsü merangba, iba amala nungi mepet-mesu aser tsükchitepba ya teimba adoker.
Ano kari-bo pei dak alaka tangar-bo shinga jenjang tajungba mekümdaktsünuba, iba amala nungi arishitepba aser tsükchitepba ya adoker. Asen mimchir dak aketba shisatsü tamajungtiba kaji, kechisarena ajak nung asen tang kibur sunuba, aser asen menepa tangar-bo shinga matudaktsütsü merangba, ibala ama shisatsü yagi loktiliba nung aser nubur tsüngda nung telongjem, temeimtep aser yimjung malir. Ano koba telok nung sudir suaka, lennirtemi nubur tsüngda nung tanak-temesung bendanga aser tejak ajia inyakra, iba lokti nungji teti mepet-mesu aser telemsa alitsü. Ano loktiliba ajak nung mepet-mesu adokdaktsüba tera tamajungtiba kaji, lennirtemi lokti-i tashi aser teinyaktsü (Powers & Functions) lateta yutsüba dak ali-a talila awa-loka tashi amshia inyakba agi lokti nung telongjem raksatsür aser telemsa adoktsür. Ano lokti nung mepet-mesu adokba tera tamajung kaji, lokti asoshi inyakba mapa nung nubur aikati nunga ta temulung masüba ola adok-aka kecha hau ta mali lennirtemi pei mulungba nung dang atsür aoba, iba ya-a ka asütsü. Koba lokti nung sudir suaka, lennirtem-jibo mapang ka nungbo, pei tata tenzükba mapang tatakzükji tempanger anentsü aser sodi agitsü, kechiyong lokti ka nungji teti asen dangbo lennir masütsü. Atangji asen lennisuba mapang mapa tajung kechi-sa inyaka yutsür, aji putu aika lokti aser nubur asoshi senmang tajung asütsü. Saka, ano asen lennisuba mapang lokti nung mepet-mesu adoktsüsa, meshisadangi maparen kar danga inyaka toktsüra, iba mapaji-bo putu aika asoshi, tashishitsü aser tansutsü mapa asütsü. Anungji lokti nung lennir ajaki asen lennisuba mapang tatakzük nungji, kechi mapa inyakdir inyak-aka, tarutsü tia indang kanga junga shisadanger, asen lokti meraksai wazüka ayutsüsa, teindang aser ochi mulungsentsü agi mapa tajung inyaka toktsütsüla. Aji oda, lokti nung lennirtemi tarutsü tia mebilemdangi, tanü takok asa-a, inyakyim dak maketba tali-tapong tashi amshia, tashiyim agi inyakra, iba jagibo lokti nung telongjem melena telemsa dang adoktsü, aser putu aika maitoktettsüsa lokti nung tarak ketdaktsütsü. Loktiliba ajunga nung, lokti ajungtsü mechi nung, kechi sentong atongdir atong-aka, tajung suaka, tamajung suaka, tanü kechi tenzüka ayur, asüngji iba nungji oa atemtsü.
Asenoki tarutsü indang meshisadangi shisa tatsü aser tangatetba tila agi maparen kar danga inyaka toktsüra, aji lanur putu atema temettsüdaktsü lung tamajungtiba ka asütsü. Aji oda, lokti ajak nung temzüng-ozüng aser inyakyim shidak metonga ayutsübaji kanga tongtipang, saka iba tang nungibo, lokti nung mepet-mesu aser telemsa madok-i longjema alitsüba-jiang tongtipangba sudaktsütsüla. Kechiyong temzüng-ozüng tesashi agi alenba ajanga lokti kaji longjema alir masü, saka kati ka züngshia, akümtsübua, meimtepa aliba agi dang lokti kaji longjema tashi-ita alir. Ano lokti nung lennirtemi pei dak alaka tangar-bo shinga mezüngok nemja-luja, mezüngmeshia, mesen-metoa, sensa-masaba (Under-estimate) ibala ama shisatsü aser jaklaliro agi lokti nung aser nubur tsüngda nung telongjem aser tesendaktep tajung raksatsür. Ano asen mimchir dak aketba shisatsü tamajung kaji, “Ni taküm inti na sangküm inang”…Tangar-bo hau ta mali, pei ajung dang asaba shisatsü yagi lokti nung aser nubur tsüngda nung mepet-mesu aser tsükchitep adokdaktsür.
Ano lokti nung lennir karibo, lokti tashi ajak pei kapu nung ammer, pei mulongba nung tang “Arung – Oang”…”Nokdakang – Menang”… ta tashi amshia lokti-ji tashiyim agi atsür aotsü meranger, ibala ama ambangyim aser mero-muro shisatsü agi lokti kaji rajang kümdaktsür. Ano lokti nung lennir karbo pei chi-auso tangar kidang remdaka yur lokti anir, ajioda, tangar dak tang metaloker aliba lennir-i aniba lokti ka-ji, teret maliba shiruru amai ochi tangatetba ka nung akang-akanga kodanga nokdaka malitsü. Kechiyong tangar-i asem atemdak tsüngsangba (Puppets), tangar-i kechi jembiang ta ashir aji dang jembiba (Mouth-piece), tangar-i kechi ajur agütsür aji tang inyakba (Remote Control), aser pei dak tangatetba kecha mali tajung o tamajung ajak nung ‘hau-hau’ ta tang anidakba (Yes-men), ibala ama lennir-i aniba lokti kaji kodanga ochi tangatetba nung akang-akanga nokdaka malitsü. Ano lokti nung, temulong melemtep, tesempatep, tsükchitep, telemsa adokdaktsüba tera tamajungtiba kaji supokrem agiba aser sen yong ochi yoka achiba ya-a ka asütsü. Sen yagi nisung mimchir ajak tenuk pokdaktsür aser metet-sumonga ochiba-to paitoker, meshidakba to-ang inyakdaktsür. Yisu nutsüng rongnung, Yihuda Iskariot-i Yisu Khrista senpak tatsük semer-yong ashioktsü, aser pa sasa pa alet-seta asütsüsa aazük aser tanü asen putu tashi pai inyakba mapa otsü-sutsüsa tansutsü-ka tetla-tetshia jembir. Anungji lokti ajunga nung lennir ajaki tashiyim agi masü, tanü takok asa-a masü, saka tarutsü indang shisadanga, shisatsü tesadem agi lokti-ji anira, iba lokti nungji teti longjema aser sunepa alitsü aser kodanga mepet-mesu aser telemsa madoktsü.