Anempong aser Azüngashi

~ I. Shilu Yaden, Sangtemla Ward, Mokokchung.

1. OKILA:-
Oboula nunger putu nungi asen Aori inyaka aruba nung mapa ana ya kanga tongtipang lir. Aikati osang kaket nung zülutepa arudagi. Iba ama zülutepba ajanga asenok shisatsü arener aser melenshiteper. Oboula nunger mapang item ya kaket nung zülua toktsü asubo ternemjem süla. Saka zülu maka tebang o agi dang angazüktepa arunungji kodang ajangshidir idangji tang osangkaket ajanga tebilemba agutsütepa metongshiteper, aser ibaji ajanga asenok tajangzük angur. Anungji nia ni angazükba ajanga ojang kar agi lemsatepnür. Oboula, obala nunger dang nungi tebang O agi tang angazükba asünung aibelena ali nunga metongshitepa agidi ta ayongzüker. “Anempong” ta süra kibong aser pei taküm meshiteta Tsüngrem den sendaktepa aliba. Oboula nunger mapang Nashi-Süpong kika-süchi asütsü atemteta yur jelia kibong aser pei taküm anemponga ali. Kika-Süchi aser Nashi achidangbo küm ka tashi kibong anempong. Par Tsüngrem dang ochi shia taküm merükteta aliba sayuba liasü. Tanü asen tendak Arogoi Revival sentong ka ayongzük nung jelia aser taküm nung Tsüngremi mapa inyaktettsüsa taküm merükteta aliba sayuba liasü. Tanü asen tendak Arogoi Revival sentong ka ayongzük nung jelia asen taküm nung Tsüngremi mapa inyaktettsüsa taküm merukteta lumia sarasadema ataba ama oboula nungeria Anempong mapa ya akangakanga inyaka amshia liasü. AZÜNGASHIBA ta asüba ya Tsüngrem tashi dena nisung tsüngda nung Ochi O aser shisatsü agi züngzüktepba ta ashitsü akok.
2. OBOULA NUNGER PUTU:-
Oboula nunger putu nung tongmelang tamang aser shisatsü agi mapa ajak inyaka aru. Par mapang telok mesüra kija tsüngda ken o adok nung kuli ajak bendena Putui shiba tai ta angateta ken o bendangtsü nung hai-haura makatepi ora, joko tetempangba obendangji Tsüngremi tang bendangtettsü ta sür Azüngashiba mapaji liasü. Par mapang den apet par Tsüngrem Ak, An, Entsü agi külema Keyi, Pongzü, Shiti tepu nung ngutepa aser ali chitepa case yari mapaji inyak. Parnoki amangba ama par Tsüngrem jagia taier asoshi anogo züngzüktsüba mapang shitak nung tai asüba taküm, kibong nung timtem atalok.
Joko nisungibo teinyaktsü ajak inyakogo, saka parnoki hai-aura mekateperji ochi Tsüngremi ochi obendang agujang ni ! ta atakatema azüngashidaktsü aser yamaji atalok. Ibaji nisung o nisung na Tsüngrem dena züngzüktepba mesura azüngashiba liasü. Nisung ana raratep nung terepranger ajaki pa tai agi raratepera ta ajiteter nung tai sangi ni tai ta menangazüktetra shidak ta asüsangtoi tatempang O “Tsüngremi dang meteta!” ta ashir. Aji joko koda masü, O tatempang tsüngremi dang ochibaji inyakang ta nongloktsüba. Anungji atakteta yutsüba anogo nungji shir taku/kibong nung ataloktir obendanger mesura Putui na tai ta ashitsü, aser ibaji tatempang. Oboula nungeri yamaji koda masüba mapang nung o bendang mapaji inyak.
3. TANÜ PUTU:-
Tanü asen putu nung Limapur (Yisu magizükba pur)mali ajak Khristan libaliroteper, saka Khristantem tsüngda ken o adok nung hai-haura makatep obendangdak tuluba, tuluba bushia senotsü rongsen indokba mesasai tsüka-oka kateper. Khristantem tsüngda nung hau, ajibo ni tai ta shingai menangzükteter. Saka ano kinunger, yimtsür-yimeri tepo kümtepa tuluba, tuluba kümdaktsür. Anungji Putu/Obendangger koda masüba jenjang nung aliba ataloker. Iba tia ka nungjibo oboula nungeri inyaka aruba Azüngashiba mapaji inyaktsüsa akümtsü. Iba mapang nung ya inyakyimji koma inyaker ta ajitettsü. Oboula nungeri inyakba ama Keyi, Pongzü, Shiti pu nung ngutepa aser Ak, An, Entsü agi kulema Azüngashidaktsüra ibajibo asen yimsü dak maket ta nokdangtsüla. Saka asen Tsüngrem tang shia sarasadema nai Ochi obendang agüjang ta shira ibajibo tim ta angateter. Anungji inyakyim dakji tang keta lir. Obendanger aser Putu yimsüsüri obendang agüjang ta shira ibajibo tim ta angateter. Anungji inyakyim dakji tang keta lir. Obendanger aser Putu yimsüsüri o bendangbaji par inyakyim temzüng, ozüng nung ajemdaker inyaker. Anungji ibajibo parnoki metet. Tanü Putu nung mapa ajak nung Azüngashi/Züngzüktepba makai kecha mapa meinyaker. Minister, MLA shimtetter mapa tenzüka aotsü jilia Tsüngrem tenüng nung Ochi agi tang mapa ajak inyaktsü ta tezüngzüktepba (Azüngashi) agiteper dang pei lemzüktsüba mapa tenzüka inyaker. Kimong, ali alinung aser sen-otsü aputep nung azüngashitepba/ tezüngzüktepba nung ochi o dang jembitsü ta züluteperang tenzüka ken o agiteper. Anungji iba Azüngashitepba mapa ya koda masüba mapa nungbo anidaktsüsa. Anungji inyakyimji asen yimsü den apet asü mapet inyaker ta metettsülaa. Asen Tsüngrem den jembia (sarasadema) ochi mapa jungkai adokjang ta shia inyakra, ibajibo shitak amai dang ta nibo bilemer.
4. O TEMPANG:-
Tanü Putu nung alima tejakleni aritepa otepba mapang ken o tasak jenti atoktsü, aser Oboula nunger süngkümshi ka sür aliba mapang kena oa ka dang sür liasü. Tangbo süngkümshi aika kümogo. Yamaji sobaliba, inyaksangshi, jembishinü ajak süngkümshi shia terabo balala jembishinüteper. Iba putu nungji pei süngkümshi nung jembiba, inyakbaji tang shidak ta süra kar süngkümshi denbo mapettsü. Anungji oboula nungeri inyaka aser jembia aruba aser parnok yimsu-yimpong aser tanü asen tendak inyakyim yimsü yimpong den putepa inyaker asü, masü ta meteta libalirotep nung dang tangar denji asena süngpo aputepa litettsü. Tashiyim aser rongsen taka-tait dak ajemaker libaliro nung tangar den meputeptsü. Saka ochi tangatetba shisatsü agi libaliro nung dang tangar dena süngpo aputepa litettsü. Kü tangatetba yari Anempong aser Azüngshitepba nung ajemdaker lemsateper. Anungji aiblena angatetra metongshitepa agidi ta ayongzüker. Tsüngremi tazünger ajak moajang.