Aoer Senmang-tsümang aser sentsüh-omang

~ L. Kika Pongener, Aoyimküm, Dimapur.

Asen Ao kin Chungliyimti nungi tanü tashi soyapokyaa liyonga arudang asen sobaliba dak aketba ama senmang-tsümang agutsüyim aser lemsabayim ya metong metonga tang lateta kar, saka yimtsüng shia among süngküm balala asüba amai kar nung terara balala asütsüa akok. Aser asen sobaliba otsüren ya zülu nung maka oda tebang o agi belenzüktepa aruba nungi angazükba dang asünungji yimtsüng ajungabo-sa liromedema masütsüa akok. Ajisüaka tongmelang agi ajaki hau ta agizükttettsüsa metong metonga ka lir. Kodang kibong ka tia makai kijung alutsüsa küma kinüngbu anojungi süa-dokdir pai jabaso senmangtsüsa sosema tokja lira ken o jembitsü onsarabo makatsü. Kibongji sensaker ka tagitarutsü kecha bendena rizüngokja maka sentsüh dang toktsür süa-dokra aser senmangtsüsang jabasoji ano nübo majung süra kinünger adianu anasatiba-tem senmangtsüpurtemi kulisüa sentsüh-ji kupdanga atatsü aser pa kodang nübo junga kümdir sentsüh ajunga-ji pai meyipa aodoktsü, ajisüaka sentsüh-ji pai meyipa meküpdangra pa ataba alu-kimong agi lilemtsütsü. Kibongji kaa-ita aliba kibong ka süra kimong-lumong senti oset senotsü tagi-tarutsü ajungaji jabaso meyong asütsü.
Tia maka senmangtsüsa tebur ka danga mesosemi süa-dokra adianu anasatiba-purtemi sentsüh-a parnoki aotsü aser tagi-tarutsüa ajak parnok meyong asütsü. Saka tasüsang kinüngtsü tena telidak ki nungji kinüngtsüji masü tashi alitsü melar, ajisüaka la-a tangar kiyi-i ora, iba anogo nungjagi iba ki-ji senmanger meyong asütsü. Iba dak alaka yimküm dang nungi senmangtepa aruba alu-kimong kwika lidir liaka ibajibo par jurila meyong süra tang shiyonga aruba amaji jabaso meyong mesüra kinünger adianu anasatiba senmanger meyong asütsü, saka kin kidong meyong aser kinünger süngsang tezü ka kulem meyong süra pa-a ajunga nungji shilem atatsü ta metong metonga tang yua kar. Saka Aoer sobaliba nung tanü tashi nungbo tetsür shilem senmang kecha maka.
Tanü tashitemetet putu nung alima ajunga yimtsüng tila ka amai kümer sobaliba libaliro ajunga meyoktepa litepba ajanga asen Naga nunger aser tongtipangsa asen Aoer sobaliba yimsuyimbongtem-a aika anüolen alir temesünger sobaliba aser India nunger tzümar sobaliba yimsuyimbong nem moksepdaktsüdagi, aji oda kari anüolen alir temesünger yimsuyimbong sobaliba reprangzüka inyaker, ano kari India nunger tzümar sobaliba yimsuyimbong ajizüka inyaker ta aliba mapang kati asenok menepogo. Shiyunga aruba ama asen Aoer senso tajung aikati kibong nung senmangtsüsa jabaso mesosemra tzümar aser anuolen alir temesünger yimsuyimbong sobaliba reprangzüka pa koda mesuika süadokra ali-kimong aser kio-jen kinüngtsü tenüng nung mesüra jala tenüng nung affidavit ajak renema toktsür.
Surabangla ibala jagi asen Aoer sobaliba senmang-tsümang lemsayim nung tetsükdaktsü alutsü asü malutsü ? ta kanga aroka shisadangtsüla ka lir. Hau oda par ki-o-jen, par kimong-lumong jila balala nung akaba-bo par ajungba ka süang, ajisüaka yimkümdang nungi mesüra tsürabur nungi senmangtepa aruba tebu-tebuo aso kin kidong meyong kimong-lumong ibalaji dena kinüngtsü aser jalatem nem amangdaktsüra kinüngtsüjibo tangar kin asünung aser jalatem-jia tangar kin kar den kibalembua aotsü asünung kin ka meyong kimong-lumong tangar kin kar keti aotsübaji tim asü masü ???
Sürabangla iba nungji asen sobaliba nung senmangtsümang lemsayim nungji tetsükdaktsü tulu adoktsü masü no ??? Ajisüaka tang tashi nung asen Ao kin sobaliba nungbo yamala yimsü-yimbong aser sobaliba yimya tentetji kecha benshia maru aser ibalaji asen sobaliba dak khenyongi maket. Anungji ibala yimsüyimbong tzümar sobalibaji asen sobaliba den memeyokteptsü asoshi putu menden-i mesüra Ao Senden ama Aoer tematiba tashi akaba telongjem-i temzüng takang kar yanglua ayutsü kanga nüngdaka kümogo.Yamaji ka mayunungbo kopi meli-i senmangtsümang lemsadang asen Ao kin sobaliba tajung ajak paitoker court nungang ken o kaatepa tembangtsüsa mapangi bentsür arutsü. Ajioda tanü putu joko sobaliba libaliro ajunga meyokteper kobala shidak aser kobala-bo meshidak mebentettet-i küma-odagi,aser nisunger libaliro yimya asünung aküm sentsü aketer takar-tulur kar kibong nung atalokra aiben ochiba tu paitoker tai-a ta metetsümonga-ka tai-ji dang inyaker, aser idangji kibong ka meji nung asen Ao kin sobaliba raksaa intoktsüsa ajurutsü.
Anungji tzünglu marudangyongi anüshi renema ataba amai joko yimtsüng shia putu menden-i iba senmang-tsümang lemsayim onük ya süoki ia bilema temzüng-ozüng tejangja takang lateta ayutsü mapang tongja tongogo, aji oda mesüra kopi mali-i tzümar aser anüolen alir temesünger yimsüyimbong sobaliba nem asen kin sobaliba tajung ajunga moksepdaktsütsü.
Ajioda senmang-tsümang lemsabayim nung ya joko tanü tashitemetet putu nung tetsür nema senmang agütsütsüla-a ta aikati jembir aser joko iba onük ya kanga tongtipang onük ka kümadokogo. Asenoki taoba ita ishika tejaklen Tir Yimyim nunga koma süla ta asüba sabang nung nübortemi pei pei tebilemba shidangtepogo, aikati agütsütsüla ta-ka shiogo aser aikati magütsütsüla ta-ka shiogo. Nia iba ocet ajanga kü tebilemba ka yamai lemsatepnür, hau akhi putu mapang nungi tetsü-tebou senmang alu-kimong koba amangtepyonga arur ibala nungjagibo agütsütsü makok, ajisüaka jila nung mesüra tanga tesem kar nung kinungbu o kinungtsü na külemi medema züsena meranga bendenba ali-kimong aser ki-o-jen aser senti rongsen osettsüset nungibo shilem karbo agiteta kinungtsü nem süaka aser jala nem süaka agütsütsüla-a ta bilemer. Kechiba süra tanü putu nung kibong aika kinungbu o kinungtsü na prongla sorkar mapa inyaka külemi itasen chia züsena bendenba rongsen agi ali-kimong alia ki-o-jen yanglur, saka kodang tia makai kinungbu süadokdir kinungtsü shilembo kecha maka teka tazüng odang yutsütsübaji kangasa tamashi ta bilemer aser tenük tapok sobaliba amai angateter. Ajioda ano külemisa itasen agir mesüaka külemi medema asentzü sena belemseta inyaker bendenba nung kinungtsü shilembo kecha maka odang yutsütsübaji kangasa tobur majung. Yamaji kasaji jala asüyonga jabaso asüyongjia ajak asen chir-sa aser tsürabur timtem toushi ajunga nung jalai süaka jabasoi süaka külemi meima yarir aser anepalur, ajisüaka tia makai kodang tebudi süadokdir ali-kimong ki-o-jen tagitarutsü senmangtsüsa aika toktsüyongjia jala asoshibo shilem kecha maka odang toktsütsübaji-a kangasa tobur majung aser tamashi amai bilemer, anungji ajak ta masüyongjia shilem tilakabosa agiteter kimong-lumong aser ki-o-jenji kinungtsü nem-a agütstsüla aser jala nema agütsütsüla ta bilemer. Ajisüaka temalen shisemba ama yimküm dang nungi senmangtepa aruba kimong-lumong koba kidong meyong mesüra külem süngsang-tezü ka meyong koba lir ibala nungjagibo kecha shilem-a melemzüktsütsüla, iba nungji kongshibajibo asen sobaliba nung aibelener asütsü. Aser ni lemsatepnüba kanga tongtipang o kaji koba ali-kimong aser ki-o-jen mesüra senti rongsen nungi kinungtsü nem aser jala nem shilem kar lemzüktsür ibala dangji “senmang” ta masü saka kinungbu tenüng nung aser tebu tenüng nung “Temeim Senpet” ta sür agütsü nung tajungba asütsü,kechiba süra senmang ta asüba nungjibo tangatettsü tarok ka lir, ta kü tebilemba ka iba ocet ajanga lemsateper, ashiko kar asoshibo iba ya tim masü asütsüa akok, saka iba ocet azüngertem ajaki iba onük yabo khen arokaroka shisadangtsüla ka lir ta angatetdaktsüner aser metokmeperi kar lira metongshia azüngtsü mepishir, aser ano iba ocet nung ya bendenloksema metongjemba inoksema zülur tejangjaba nung tebilemba lemsatep nungbo kangasa tajungba asütsü.