Aonsutsü & süngjanglijang ayokdak

Tang alima nung alir ajak Covid-19 tashidak agi amokbanger tounüleni mao aser teinyaknütsü meinyaki shisaboluseta aliba mapang ka, asenok asoshi osang tajung kaji tang nungibo aseni züsentetba aser bendenba aonsutsü aser süngjanglijangtem shitoka meindoki jenjang dalang agi ayoktsüsa, Dimapur nung aonsutsü aser süngjanglijangtemji tamajung mekümdaktsüi itemji shidoker aser tilala küma lensar jungjunga konger ayoktsüsa  Nagaland State Agricultural Marketing Board-i Dimapur nung machine tajung bener arua amenokogo. Atangji, aluyimertemi züsentetba aser bendenba aonsutsü aser süngjanglijangtem tamajung mekümdaktsüi temekong nung ayutsüsa district shia nung Cold storage ki tulu tajung kakabo state government-i yangutsüba osang angashiogo aser government file nung item kitemji yangluba osangtem alitsü. Ajisüaka, Nagaland asünungji , ashiko, file nung renemba dak alaka aluyimertem asoshi yanglutsüba cold storage kitemji district aika nung malitsüa akok aser aliyonga light junga maruba agi junga mamshiteti alitsüa akok. Item tamakoktemji yutsür, tang Dimapur nung Agri Expo nung Agriculture department purtemi yaküm küm nungi Air Condition market ka lapoka yangji aluyimertem dang nungi mozü mamshii züsentetba aonsutsü aser süngjanglijangtem alizüka tangalen ayoktsü tenzükbaji asen lima nunga rongsenren nung asentenshiba mapa ka asütsü. Asen lima nung ya aonsutsü aser süngjanglijang tapu balala aika kanga junga aluyimertemi tsünütetter aser arem nunga parnoksasa meiteta adokba aser atangba süngolemba aser süngjanglijangtema tajung aika Tsüngremi moaja lir. Ajisüaka, itemji tamajung aser tamakitsü mekümdaktsüi bendena ayokdak maliba ajanga asen lima ya takar ser nung asenok takar mekümtet timtema mapang talangka lia arur. Aji oda, aonsutsü aser süngjanglijangtem ajak rongnung temelatiba züsentettsü akokbaji süngmok aser somomo nungertem ya asütsü, ajisüaka tayokdak makaba den asenoki itemji koma konga amshitsüar memetetba agi asenok peri tera chirbo tanüngbajibo, tapayutsüka, tamajung kümer endokba tensa mapang aiben ajuruogo. Joko, tangbo item takoksatem to majurutsüsa tang Dimapur nung Agri purtemi lapokba tesem nung ya aluyimertemi süngmok, lasüng, mersü aser süngjanglijangtem pei pei district nung kümteta aliba Agricultural Marketing Board ajanga yoktettsü. Asenoki metettsüba kaji, alima nung chiyongtsü tapu balala shishilembaba yimya nung bendangba inyakyim nung, aonsutsü asüyonga koba nungsa metsüjang lir, itemji süngjang ama züngshir, anungji mersü, bingana, squash, mapu, luli aser menti nungertem ajak ya aonsutsü ama masü saka süngjang ama züngshir. Asen lima ama, chiyongtsü tajung züsenteta jangratema alitsüsa tzü mopong aser ali temo tajung moaja alidak lima nung ya asenoki asenoksasa chiyongtsü timi züsenteta alu ayimtsü aser ayoktsü meteta inyakra, shitakba mamatzü aser ninang mojitsü talubosa angudak limaji asen lima ya ka asütsü. Asen lima ya Israel lima den medemdangra, anasü agi asen lima yasa tajungba, kechiyong Israel limaji lisem lima aser tatsük, anungji asen lima nung ama süngdonglidonga junga memeir saka parnokibo lisem limaji tzü mesür arua ali temo aliba lima ka kümdakja alu yimtetter aser parnok lu nung züsentetba aonsutsü aser süngjanglijangtem asen lima tashi tonga bener arua ayoker. Itemji tanü asen lima lanurtem asoshi tayongzükba tongtibang ka asütsü. Asen nisungtem ya tanüa azümasenbo masü saka asenoki mapa inyakyim mashiba ajanga mapa mangu timtema alir . Aluyimba tsütsüa tang tashi machine amshia ayimer masü saka alulem aser mertsüng agidang ayimer, iba jagi asenoki alu junga meyimtetter. Ibaji tsüraburtem masü saka tanü putu tasenba nung lanurtem tamakok asütsü. Putu ka nungi ka melena aodang, nisungtem dang masü saka mapa shia inyakyima tajungba aser tezübaba küma melenshia aoer. Ajisüaka, asenok lanurtemi asen lima takar küma aientsü atema putu tasen nung inyakyim tasen kecha purapiteta meinyaktetba ya alima tsüngdang tamakok dang masü saka maksü asütsü. Asenok tsürabur sen chitsüa kaketreju tapu balala nung zünger ” Educated Unemployed” kümer kazüba tetezü ya asenoki asenoksasa ratettsü merangra, asenok aoksatsü aser iba jagi asen taküm nung tetezü tajung ka ratettsütsü. Joko, tanü putu nungbo asenok “educated” süra tsüraburtem dang nungi inyakyim tajungba nung aluyima chiyongtsü chir mechima ayoktsüsa züsentettsüla. Aji oda, asenok “Educated” süra asenoki asenoksasa mapa reprangteta inyaktsüla. Tanü asenok aika ‘Educated” ser kazüba agi asen lima mainer, kechiyong educated lanurtemi peisasa pei kolok, pei shisatsü aser pei mang arakzüka putu yimya den apet mapa purapiteta meinyak tashi süng long putu nungi E (electronics) putu metongtettsü. Ibaji meteta educated lanurtem asentenshir asen lima ya chiyongtsü züsendak aser ayokdak lima ka kümdaktsütsü imlar.