Aonung pongmanger lenir sütettsüla

– Talitemjen Imchen.

Tsürabur mapang anüngdang pongmang aser aonung pongmang ta pongmang ana jembi. Parnoki aonung pongmang ji ataloker aser anüngdang pongmang ji mataloker ta metettep. Tanüa pongmang metettsüdang anüngdang pongmangba asü aonung pongmangba ta asüngdanger metettsür. Kari mangdang jembiba nung mataloktsüsa ka bilemra, ajibo anüngdang pongmang ang asütsü ta metettsür. Yamaji tanü lenirtem jenti anüngdang pongmang nung nütsüngtem anidar.
Tsürabur mapang yimden lenirtem ji aonung pongmanger mesüka liasü. Phizoi Naga Nüchiso atema yimyim ayimdang, India nunger den raratep ajanga dang Naga Nüchiso angutsü ta ashi. Iba mapang Ao kini kodang raratepdir Assamleni asenok motettsü aser metsü mangutsü ta shisabulu tulu agi sünger asüngdang. Tanaben Phizoi kodang asenoki India nunger denji raratepdir, metsü asen kima gari agi bener atongtsü ta langzü. Iba ji dang masü asen lushi nung aliba süng, lung ajaki sen akümtsü ta shisem. Yama ji nüchiso anünga aliba dak alaka ajak ataloka aruogo. Tanü yimden lenirtem ji reprangdangra, aika anüngdang pongmanger mesüka lir. Science & Technology karaa ainba putu ka nung, industry aser factory balala amenoker tazüngertem raktepa agitepba mapang ka, yimden leniri Government job nung dang meimlai pei pei azüngba nung meranga azüngtsüla ta dang shitettsüsa akümba ji tesasatsüka dang lir. Industry balala, factory balala sorkari tenzüktsü lemtetogo, item amala mapa balala nung tazüngertem nüngdaktsü ta shitetba lenirtem asünungbo koda jungla.
Rongsen tsütsü kodang shisadangdir, peii inyakba dang nungi mesüra ita sen dang nungi alia lakh aser crore tema jenjang menden nung kodang aibelena bendentetdir temoatsü ta züngshir aser tenla aika agütsürbo Tsüngremia tai adoker ama kanga anisüngzüka bilemer. Noklang menden mesüra merijang menden jenjangtem nung kodang aibelendir, ajaki tetlateshia aoyar ajar mesüra aoyar kibong aser aoyar chir ajar. Item jibo putuia jaoka senchi/takang achir aser lokti nung tetemsü nübu ka ama mamshii atsüngzüktsür. Saka lakh aser crore menden nung kodang aibelenba putetdir, peibo medena lir sernung tenükmeremeri jembitsür ta ayimdena nübur ajaki pusema nungittsür. Yamaji arogo nung tenüng mali tenla aruba jia yimya tajung ka ama dang benshiteper. Joko tanelar wadang nung inyaker tashi agi ita sen tutsütsü merangteper aser retire aotsü nungnangteper. Iba ama tensa ka nung Tsüngrem ainkar aser sayatenya inyaker tanelar lenir aika adok nungbo koda jungla.
British yimsüsüba mapang, Naga lima aser Ao lima nung par yimli akangshinüdang, nüburtem timtem alaashi jenti ajuru. Aser iba ji kaketshiri ajiteta, kaketshir lenirtemi anir shilem tulu agia takok anguba asenok den otsü lir. Tanü kaketshirtem ji reprangdangra, tazüngtsü tashi pei pei jangraba nung zünger, tazüngba den apet mapa mali, aika kidang moktepa lir. Joko aika pei pei azüngba yari ama masü, tepok mesütsü atema mapa kar koda ta bilemtepba mapang ka, Director of School Education Kohima nungi notification ED/MISC/-4/2015 ajanga 689 posts adhoc primary teachers atema sangdong. Saka tia maka idak ji Aortembo doktsür tangar kintem dang agitsü ozüng liasü. Aser Aor kaketshir telok shingai ola madok ji Aor chanubo kata mangu aser mata aküm südi. Tawa toa sorkari Ao oshi sayutsü atema post 20 lemzüktsüba, Ao oshi sayutsü atemabo pongu dang shimteter, tangar oshiang sayutsü atema shimtetogo ta angazüker. Ao oshi nung sayutsü temsüa alirtemi post tazüng ji süngdaktsütsüla. Sayutsü temsüa melira asüng atema post tazüng ji ayutsüla. Iba ama tazüngertem alaashiba putu ka nung kaketshir tentettemi shilem agitsü kanga nüngdaker. Aser shilem agia lirabang mesüra agidanger tamakok ngur lirabang, koba tashi ka kaketshir tentet balalai noktak, alima dang metetdaktsütsü kanga nüngdaker. Iba jagiang kaketshir meraket tobur ajung ji alimai meteter.