Arogo teinyaktsü talila kar

Tanü putu nung maparen ajak karaa aienba putu nung arogo asoshia mapa teinyaktsü talila aika adoker. Atangji, akhidanga sannüker ka mapabo aika liasü, kechiyong paiang Tsüngrem o sayutsü, ken-a paiang sayutsü aser school nunga paiang zülutsü aser azüngtsü sayutsü ya liasü. Ajisüaka, item ajakji tanü amabo mebenja tongmelang liasü. Aji oda, tsüraburtem mapangbo , kati ka dang tanü kongi aotsü ta asüngdangtsü nüngdak madok, kechiyong parnok mapa ajunga agi anogo shia alui aotsüba dang liasü. Ajisüaka, tanübo alima nung mapa inyaker meinyakma poktetogo. Iba amaji mapa shia tangazüktsü, temetettsü aser tekümdangtsü aika lir. Item mapa ajunga nungji akok tashi arogoi shilem agitsüsa adoker, kechiyong arogo ya kotaki aotsü lenmang kija sayuba amangba purtem telongjem ka dang masü, saka alima nung alidanga kati ka den yaritepa kotak nung koma lir, iba amaji alima nunga akok tashi pelatepa alitsüsa kija-kibong aser lokti yanglutsütsübaji arogo mapa kümogo. Ibayongji, arogoi asen lima nung yi ayoktsü nokdanger, HIV/AIDS tashidak nungi kümzüka alitsü atema tekümdangtsü lenmang sayur, kibong mesütsü atema teka mapa tapu balala angazükdaktsür aser yimten tsütsüa election merüka timi agitsü asoshi nübortem nem tangatetba agütsü tenzüker. Aji oda, arogo  nung lenirtem asoshi tenla kidangi arurtem dang Tsüngrem o ashitsüba mapa dang nungibo ano tenla kidangi marurtem dang ashitsübajiang tasakba aser tenüngdakba kümogo. Iba ama putu tensa ka nung, ano government nungi nübortem asoshi sentong tapu balala ajanga teyari yoker saka nübortem aikati aji memetetter, anungji tajangzükji magitetter aser magütsüyonga memetetji bushia moutetter. Item nüngdak ajakji arogo lenirtemi wainshin meteta amangba purtem dang lenmang sayua tangatetba agütsütsübaji kanga nüngdak kümogo. Aji oda, yi ajemba ya majungnungji arogoi yi nokdanger saka arogo nunger aikati peisasa pei mazüoktet ajemer. Iba ama yi den raraba tongpang nung arogoi mapang mapang shia Excise department purtem den mena yi nokdangtsü asoshi sentong atongra, iba jagiang yi abenba aser ayokba tajungba nokdangtettsü. Iba amaji, arogo nung amangba purtem nem yimteni latetba temzüng ozüng tem süaka pei temeten metettsü atema angatetdaktsüba ( Sensitization & Awareness) sentong ayongzüka agira, iba jagi amangba purtem kanga ajangzüktsü. Tatishitsü agi, government kübok nübortem nem senotsü mesüra jangotsü aser osettsüset teyari agütsütsü asoshi latetja alibatem indang nübortem nem metetdaktsüra, parnoki parnoksasa bushia aotsü aser ketdangsertemia shitak agütsütsü. Idangjiang, government nungi aruba teyaritemji shitakba nübortem ket atongtsü. Nübortem ket government teyari agi atongba tetezü amangba purtem ket atonger, anungji parnoki item temoatsü nung jagi tenla agütsütsü aser arogo takar akümtsü. Aji oda, kodang amangba purtem ket nung pei peri chiyongtsü aser nüngdak kadir, idangjibo pai ochishia Tsüngrem tenzüktettsü aser nisungtema yaritettsü. Iba tangatetba nung tawa Kohima district kübok Jakhama nungbo arogo nungertemi ayonga ‘National Food Security Act” indang tangatetba agütsüba sentong ka ayongzüka mongogo. Nagaland government-i inyakba tajungba kaji Nagaland nung National Food Security ozüng amshitsüsa tatar senden nung agizüka latetba ya asütsü. Iba ozüng ajanga sensaker shinga aya agi masütsü aser shinga tebok masüngba agi maksü majurui alitsü asoshi nüngdakba purtem shia nem jangotsü teyari agütsür. Aji oda, shirnoksa Priority Household (PHH) nung dena ali, parnok kibong nung alir nisung shia nem ita nung jang kg 5 seret nung sen 3 aser wheat süra kg nung sen 2/- agi agütsür. Ano, AAY sentong kübok züngsema alir asünungbo ita shia jang kg 35 angutsü tim. Item ama teyariji nübortem ket metongi alitsüa akok mesüra atongyonga jang seret nung sen talila senpak ka ana tur yoka alitsüa akok. Atangji, iba ama tangatetba ya department nung ketdangsertemi mesüra political party-temi mesüra yimtak aser town nung yimteni agütsütsü tim saka magütsür. Iba ama tia nung government-ibo yokogo ta saka nübortemi parnok ket matonga ta timtema aliba mapang, tetsüngda nung arogoi aita mapa ajak nung senso ajaki ochishia inyakdi ta len sayua inyaktsübaji mapabo kanga talila saka inyaktsü kanga rongdak nüngdak kümogo.