Ayangertemi amokseper

Koba lima südir süaka alushibo tuluba makümer saka nütsüngbo teimba akümer, iba jagi ali aser iba nung jagi adokba rongsentem agi nübortem nüngdak meperiba-meperiba akümer. Tanü alima aika nung ali makaba nübortem aika lir aser ali akayonga yang nung jagi pei peri chiyongtsü mesenzütetter. Ano alima aika nung rara adokba agi pei lima aser pei kidang süngjema melitet, tangar yimjung alidak lima bushia aor. Ajisüaka, alima aikati item talidak maka tejenokdak bushia senzür nübortemji magizüker, kechiyong parnok nemji talidak ali magütsütetter aser ano külen bendangertem anioka aliba ajanga tarutsü nung timtem aika ajurutsü anendaka lir. Iba ama bendangertemi sensopurtem amokseptsü tsübuba agi, US lima tashi nunga akok tashi bendangertem marudaktsütsüsa nokdanger aser ozüng alema arua alirtema kata mezüdoki bushia odaktsütsü meranger. Iba kasaji India nunga, talisa, Northeast state nung bendangertem arua senso küma melidaktsütsü asoshi mapang mapang shia loktitentettemi  yimyim agüja inyaker. Iba tebilemtsü khuret ya Assam nungertemisa süoki ia tebilemba bilema inyaker. Iba jagi 1985 küm Assam nunger kaketshirtemi anir Assam nung talisa Bangladesh nungertem aruagi senso küma melidaktsütsü asoshi center sorkar den ken o tangatettep ka yangluba sülen, tang ano Assam nung alir sensosangertem züludenba ” National Register of Citizenships’ (NRC) mapa ka renemogo. Iba mapa ya taoba ita July 30 tashi nung benteta Assam nung March 24, 1971 tashi nung arua alirtem nem Assam senso temeten agütsüogo. Iba inyakyim ajanga Assam nung alir nisung lakh 40 shi nem senso temeten magütsüteti lir. Atangji, item rongnungjia nisung kari dang pa mesüra laji Assam senso temeten ngutettsüsa tezüluba nung kuli bener arutetra, parnok nemjia senso temeten agütsütsü lenmang lapokja lir. Ajisüaka, lakh 40 rongnungji lakh sermerbosa Assam nunger masüba bendanger, Bangladesh nungertem asütsü ta bilemer. Süra itemji kongi aotsü ta asüba tasüngdangbaji, Assam kidanger state Nagaland state ama asoshi tebilemtsü tulu asütsü. Tangarbo bendangertem pei limai maitdaktsütsü asoshi nokdanger saka asenok Nagaland nung alirtemibo bendangertemji tejaokang jaoker, kechiyong tanübo parnok medeniang asenok soruchioka mechiyongtettsüsa kümogo. Asen ki aser asenok mapa inyakdak ajak nung Ali, Hussein, Ram aser Bahadur agi sünga lir. Asenok kibur aser parnokji ayanger saka asen kidang aser asen lu nung asenok masü parnokang kibur kümogo. Joko lia lia, asenok mapa maka kazür aser parnokbo mapa inyaker meinyakmar, iba jagi parnok takarba aser asenok tesensakba kümadoker. Iba amai lia lia electoral roll nunga parnok tenüng teimba kümadoktsü, anungji yimsüsürtemji asenoki masü parnoki shimtsü. Assam NRC asoshi latetba anogoji March 24, 1971 lir saka Nagaland asoshi NRC atema latettsüba anogojibo December 3, 1963 asütsü. Iba anogo nung Nagaland asoshi mezüng electoral roll adok, anungji iba electoral roll nung alir aser parnok tsüraburtem nungi jakzükba chirnur aser semchirsemnurtem ajak Nagaland nung senso temeten angutsü. Hindu, Muslim aser Khristan kecha mali, Nagaland nung mezüng adokba electoral roll nung pei tenüng mesüra pei tsürabur tenüng lira, iba kuli jagi Nagaland senso kümtsür. Tanü asen lima ama bendangertemi amokseptsüsa amokmerendang, asenoki asenok temeten angudak lenmang meteta alitsü tim. Nagaland nungbo Bangladesh nungertem asoshi dang temelaba nüngdaker masü saka India nungertema dena temelaba nüngdaker. ILP yabo India nungertem atema dang lir saka Bangladesh nungertem atemabo Passport aser visa nüngdaktsü. Aji oda, India nungertem rongnunga 1963 küm adokba Nagaland electoral roll nung pei tenüng aser pei tsüraburtem tenüng malirtem atemabo ILP nüngdaktsü aser ILP nüngdakertembo anogo ishika amongtsüba dak alaka senso küma dokan lapoka mementettsü aser talia melitettsü, kechiyong ibaji ILP ozüng (BEFR 1873) agi memelar.