Benjong Lima (Land Of Festivals)

-P. Renthy Jamir.

Aor temeteter aikati moatsü, Tsüngremmong ratet indang aser maneni metsüngareta amungtsü züluba ngua parnok den repsem iba oset ya zülur. Tezülur karibo benjung bentsü aser mongtemmongtsü mebendangi zülur. Ano kari pai mangu majangshi sür tangari jembiba pai angu, metet ama zülur aji lendong lir. Aser Aor sobalibaa aruba benjungbentsü mongtem mongtsü tanü ama mapang ka nungsa lia amung ama mebilemtsüla. Chi maka shi tua süzüng tepa arem süngo ajak repa chia aliba putu. Ano arür tsükchir tsübu agi among atena yangzüka ao majungba tensa yashi tashi lia aru. Yimdak takar süchir ka ana aliyongbo sensak lenimaor jangku agi tezü tener chikong mangu nübu zünger mezüngma liasü. Anungji item taku tia nung rangloker züluba mangur. koba ajanga lanurtemi ayatsüra memeteti mapa inyaktsü mangazüker. Aser anogoshia chiang jemang pela liang” ta asüba nung ameter rongsen meyakmekentsü süokia mebilemer. Tangar tokumokur kormanga akamatu inyakdang mapa inyaktsü keyi metsübui tsübuseta yishiyili süa liok nung mapang ajak lalur.. Aser langka asü majung party, party chiyungteptsü sentong tapu meyina purateter.
Naga lima NPF telok tashi arua Rioba Chief minister kümer benjungbentsü ya tali sabua mungteptsü tenzük. Naga kin ajak pei kin benjungtem to tali asentenshi. Aji dang masü governmenti road show purateta Linük rongsen jenti lalu. Aser tangbo iba Road show to lenmang pi dang mesayunür. Ano Hornbill Festival nung kümshi sen jenti endoker aser mozüki nung sensaker nembo yimra mozü ka magütsüteter. Tenem ozü ya ozü rongnung tashibangtsü atetapongtsü ozü ka lir. Aor otsü nung Tenem ozü tetshia aliba ajakji tamajung agi tembangba tesa lir. Tenem ozü apuba, kasetbaji anken tamajung asür. Ano akidang MLA tem Chief minister shimdang kodanga kaziranga min mesüra Sovima Camp Niathu Resort nung sen taitanütsü tashionshia shima maru. Aser India nung ajak dang sensaktiba State Nagalima ‘Land of Festivals’ ta nüngja aja. India nung takar statetem Haryana, Maharashtra, Tamil Nadu Statetemia iba Nüngja majar. Ano revenue teimtiba aruba aser anogoshia alima kinük pezüsülen nungi tamarenertem arua atenshidak Delhi nunga Land of Festivals ta maja.
Tangar Statetembo toktsür Mizoram, Sikkim limatemia joko rongsen kettsüng nung Nagaland ajateta aor. Parnok asüküma benjung mulungsener meinyaki anogo shia moatsüa mamunger. Saka tali taremzür ajaki meranga mapa langkabosa inyaker, kechiyong meinyaki chiyungba lima Tsüngremi yanglua maka. Ano tangar sobaliba benjungtemji asenok ama nashi, ak tepsettepa yi taluposaba benjung masü. Joko sati benjung nunga asüngteta meshiteta sati asü koma ta masü AON ITEM kwi asü ta, tasüdaki ao nunga Ak kwi apu ta bangpet jembi. Khristmas benjungjia züngar shi achitsü atema dang yongyar. Alemli kidang tanur mesüzükdang moatsü dangbo shi den chiyungdaktsütsü tetezü küm nung shi ken. Aser moatsü dang shi achitsü atema züngar alui anogo tuku ter oa sen aahzüka ayu. Tanübo Khristmas züngar ta ita shi sen 200/300 sarur karbo pi dang apua agütsür. Mapai oa aahba kecha mali. Aser ‘Land of Festivals’ nung Naga nunger noklang nung noklangi alu yima aruba tang aluyimer azüngteptsü mali. Aser governmenti yimtsüng putui nüburtem dang alu ayimtsü majungshir. Aser lanurtemi oboula obala nunger moatsü Tsüngremmong anogo troknü azüpoksüsüa chiyungtsü koimai nangtena yur chiyungtepa among ama-ang bilemer. Asen tsürabur shibai medemer merji hachihango mazü chidiyungdia pa dang metsüngzübok aten ta atetaponga aru. Sobangsang ama azümasen hali manger auso nung chi melen tsük yaoker agütsüba otsü ya nüsanüpong purapen jembiba masü. Tanü lanurtemi moatsü, Tsüngremmong atema lottery ayokba, donation saruba magutsübur ta aikati ashir. Parnok benjung mulung asen mapa mulung masü.
Akhi mapang Naga nunger tetsür tebur tenüngmesenshi taremzük ajak oda tzüpongbangmashir talak mesüsa pei yari milepalepa mapa inyak. Anungji 1963 Nagaland State agütsüdang Nehrui yamai ashi, ” Ni amanger Naga nunger tasütait mapa nung temulung tagütsü teinyaknü tanela atenba nüburtem yagi Nagalima yimchiyimjung renlokdaktsüba dang masü tali awaloka oa Indian union rangben terenlokba nung takar kümdaktsütsü.” Saka aji kenyongi meyiptep (olta) aser tang parnok minister secretarytem Delhi-len ongpanglu tsükbener ama sen kua, talila kua, atu agi mepiri, kechiyong onok nation workers yirenra taputipleni omer ta tapu tapu tenüng atemer atazür. Aser kakubang tzü agi masüng ama takümbo periogo ta kodanga mangashir. Nehrui asülen nungi Naga nunger ya komaka repranga alitsü. ” Ni Naga nunger dang ashiba to tzürongrong nung ken tendokanga,” ta mulung shiranga alitsü südi.
Tanga Naga nunger tuluba nungi tilaba tashi tzümar jang sen asem agi k.g ka alitsü chiyunger mechiyungma angur, alu katsü yimshitsü ta bangpet jembia jang ya Modibai par jangpong nungi yateta agütsür masü. Ya aluyimertem tenilak nungi asentzü sena teperem jia belemseta inyaker züsentetba lir. Modibajia aluyimertemi mesür. Ya zülua lir. Chubaji alu jagiang mesür (Sayu-5-9). Joko aluyimer sensaker indang aria bilemtsürbo shianga mali. Minister MLA tem bangpet o ajungaji Yimjung , Solution nation workers atema bilemtsür. Parnokbo kaara achitsü mekara machitsü solution ka arura ojang. Nation workers nükjidang tongtetra ojang. Naga lima nung meyaki chiyunger saru, saru indang jembir telokbo zünger mezüngma lir. Shitakba nation workers bo mali.
Ano tanü Naga lima AROGO takangba tayimtenba olaji kua, agüjang maneni sarasademjang. Taküm 2017 NBCC NMM Mission Week PRAY FOCUS onük 20 (metsü) nung mapa meranga inyaktsü aluyimer ali nungi moatsüba atema sarasademtsüba ojang kata mangur. Missionary sayutsungir,political leaders nation workers, NGO Indian leaderstem atema yimjung atema ta-ang lir. Alima ya yimjung kija agibo teperi makümer. Yimjung nung tebok tazüng süra auyatsü. Nangzükba Kannan lima, Mamatzü aser Ninang mochitzü ayimer ta jembir saka parnoki teti Tsüngrem dang, ” Ne temeshidak kotak nungi repranga yokang aser ne nübur Israel aser ozü tsürabur dang nangzükba mamatzü aser ninang mochitzü ayimba lima moajangma” Taz-26-15.
Temoatsü meshizükba Tsüngremi moatsüba tenüngsang agütsüba aser aji aluyimertemi ali nungi züsentet nungang akatsü. Hon ali nungi tuteter merang yin oset ajak ali nungi agiteta yanglur. Ali(earth) kobai nüngdaka inyakba pur ajak peridaktsür aser meromeroa ambangyimer chidiyungdir anojungi taküm tembangtsür. Akidang middle Age mapang 1675 küm Italy monk Augustine aser Charlmagne nunger mapang putirtemi anir alima ya Tsüngrem yimti aser onsara jangratemtsüka ta mapa meinyaki pelatepa ken tena among. Divine worship nungji nübur asoshi kecha meinyaktet. Saka St.Bernard monk atar pa tesayubaji ‘hard work is a part of a monk Holy Calling’ ta tamanger ajak mapa meranga inyaktsü ajungshitep. Solomonia ashi, menüshishi agi benjungji yanglur aser yi agi takümji peladaktsür aser ajak asoshi sen lalur. Sayu-10-19.
Naga lima ‘Land of Festivals’ nungja jateter asen Aortema lanurtemi tsürabur sobaliba raksaja Moatsü Tsüngremmong mungteper. Kechiyong yashi tashi tanü ama item benjung meshimetsüa mamung. Tongti tesemdanger sen lakh ka, Tetushi tejaoker sen lakh ka VIP temi pei yari Donation ajakji shi yi nung endoktsü. Asen tsüraburtembo Pauli II Tesa 3.10 nung ashiba ama, azümasener nembo tsüktem magütsü, alu nübua mani. Ano world History reprangdangra, England nüchiso Roman nungeri agütsü, America nunger England nunger den nüchiso rara rarar angu. Aser item Nuchiso rarar tayimoktsüba “No Taxation without Representation” ta-ang zülua lir. Saka nübur züklem kilen mazü percentage kangatepa saruteper nüchiso meshizük tabo mangur.
Land of Festivals asünung NBCC-i anir arogoi missionary sayutsüngir atema agüjang aser Minister MLA National Workers atema sarasademjang ta-ang ayimoktsür. Anungji tulur yimsüsürtemi sensaker tilar maochi parnok indang sanction ajak kinangsepa malangtemtsür. Tang yangi tawa atalokba tatishitsü tilatiba ka bener arudi : 2003 küm PWD department tulurtemi Work Charge aser Labourtem nem ‘No Work No Pay’ ta sür September, October, November ita sen magütsü sota ayu. Saka tilartemi aji maremteti Court nung Case atep. Tang putu ka tesadang küm 15 buba nung iba senji agüjang ta Courti obendang agütsü. Iba mapang labour pay sen 750 liasü. Anungji ita asem sen 2250 angutsü tim. Saka parnok nem sen 1450 agutsü labour shia sen 800 mait, ano Work charge ita sen tila nung parnok sen 2000 katizük. Süra iba senji Bar Association-i sübokrem meshi asü ? Chief Engineerbai lokti kar nem agütsü asü ? Mesüra Engineer SDO temi Moatsü atema agütsü (?) ta nübur ratateper. Anungji, iba nung ya NSCN temi kechi ashir (?) mesüra ACAUT telok toa station nung mali asü mesüra NSF aser AKM-i koda shidanger ? Tang iba tatishitsü bena aruba lanurtemi ‘Land of Festivals’ nung tongti tesemdanger tetushi tejaokertemi sen lakh lakh agütsüba ya par senpong nungi agiteta agütsür ama bilemer saka ya asenok ajak meyong agütsür. Aser teimba yamala tilar sen auyaba agütsür. Anungji asen tsürabur sobaliba nung aliba ama Moatsü aser Tsüngremmong nung Ao Senso Telongjem Dimapur-i tentetba ama, Chief guest mejaoki meranga inyakba nungi bendener pelateptsü aser mezüngbuba MAPA MULUNGSENTSÜ tanabuba nungang BENJUNG MULUNGSENTSÜ AYONGZÜKER.