Chiyongtsü ajanga India raksatsü

India kübok tesem aika nung nashi shi ayoktsü  aser achitsü nokdangba ozüng ajanga kin o kin na tsüngda lendong tulu adoktsü ana nung lir. Iba ozüng ya Uttar Pradesh nung latetba sülen tan Hombar aonung Delhi yimti tezülen lokti kati nashi shi achir Muslim nunger kibong ka amakba lendong nung kioset ajak raksatsür külenang tebu tepsetba aser par jabaso tasü küma züker yutsüba mapaji India asoshi tebilemtsü tuluka asütsü. India ya alima tuluka, iba jagi ‘ country’ ta masü saka ‘sub-continent’ ta ajar. Iba sub-continent nung kin kidong aser oshi tapu balala jembir zünger mezüngmatsüsa lir. Item ajakji kasa India senso aser parnok ajak nem linük temzüngi pei amangnüba tamangba yimsü amangtsü asoshi temelaba aser temeten agüja lir. Ibayongji, alima tsüngdang India topur ajung jembidang, kin kidong, sobaliba, oshi aser tamangba yimsü tapu aika liaka longjema litetba indang nümadangdanga jembir. Atangji, tapu ajak balaka saka longjema litetba tashiji tulu aser tenükshitsüka lir. Iba telongjem tashi nung India yimten nüjiso ngur küm 68 buba arur. Ibaji India asoshi takok tuluka asütsü. British yimten talenba kübok nungi nüjiso anguba mapang Muslim nungertemi Pakistan aser Hindu nungertemi India ta akümtsü merangba maparen nung nisung aika süogo. Iba ama tamangba yimsü tsütsü meputepi telok ana kümer azü tokshia raratepba mapa jagi Mahatma Gandhi kanga jashidaktsü, anungji pai iba ama yiar mapaji anendaktsütsü asoshi lumitsü tenzük. Aji oda, pa lumia aliba mapang, Hindu nunger ka kanga ain adoka pa dangi arua ashi, ” Muslim nungeri ozü chir tepset, anungji nia Muslim nunger tajuruba ka tepsetogo aser ano tepsettsü !” Idangji, Mahatma Gandhii pa dang ashi, iba jagi na jashi mesüngzüktsü aser nür chir taküm samaba takoksa memenoktettsü, anungji na jashi süngzüka mulung süneptsü asoshi nai Muslim nunger tanur ka nür chir küma mesüang, saka pa yimsüjibo temelenshitsü.” Iba tangatetba jagi Gandhii India yimten nüjiso ngur külenang tensa tamajung küma Hindu aser Muslim na tsüngda azü tokshia raraba mapa anendaktsü. Iba tashi aser tangatetba nung Mahatma Gandhi’er lima nung tanü tashi tamangba yimsü ajanga India telongjem meraksatsüsa kati ka akümtsübutepa arur. Ajisüaka, tang amaji India nung nashi shi machitsü ozüng azüngba ajanga nisung tashi tepseta ora, nashi shi achitsü melaba tajungba asütsü. India ama tashitemetet aser tsüngrem aika külemba lima nung kodang lokti tuluba kati parnoki amangba yimsü dang akümtsübutsüsa inydakdir, iba jagi kin tila purtem mulung yirur aser pei lima memeimi akümtsü. Iba ama kasa sensopurtem rongnungsa süaka pei amangnüba tamangba yimsü mamangdaktsüra aser achiajem nung dena yimten bang aitra, Hindu yimsü dak mamangertembo India nung tali majung akümtsü. Iba jagi India mesüngjemtettsü aser memenui shi achir o machir na tsüngda rara adoktsü. India ama alima tain, kin tulu aser yimten nüjiso akaba lima ka nung senso ka asoshi abensüoshi aser achiajem tashi nung sorkari tebang maiang tajungba asütsü. India asoshi nashi shi achiba machibaji tongtibang masü saka tamangba yimsü balala amangertem aser oshi balala jembir senso shiai ‘ Nia India senso tajung ka lir,’ ta nümadanga shitetbajiang tongtibangba asütsü. Aji oda, Abdul Kalam  nunger ama nashi shi achirtemiang tangar tsükchir limatemi tsübutsüsa India asoshi raraba osettem yanglutetra, India asoshibo ajiang nüngdaker. Nashi shi achi mashibaji masü saka tanü India nunger shinga yaseta masütsüla, India nunger shinga talidak ki maka masütsüla, shiranger ajak mozü kidang yipten angutsüla aser India nunger tanurtem shinga schooli mao masütsüla. Nashi shi machibaji masü saka India nungertemi petinutem nungi rongsen bener arutettsüsa tashitemetet bushitettsüla. Tanü alimai asenok dang kechi den chiyong ta masüngdangtsü saka chiyonger kechi inyaker ta asüngdangtsü. Ibajiang India asoshia tongtibang asütsü. Techiner atemabo nashi shi, ak shi, an shi aser süngolemba ajak sademsadema chidakjang aser linük asoshi inyakdakjang.