Dimapur nung ILP

Tan temendak Nagaland tatar senden lapoka jembidang, Nagaland angh Wb.P.B.Acharya-i Dimapur nung dena Inner Line Permit amshitsü asoshi government-i sentong yangludagi ta metetdaktsüba osangji tang aser tarutsü Nagaland atema osang tajung ka asütsü. Naga tenem nung aliba kintem sobaliba aser parnok litsülilem bendangertem ket nungi kümzüka ayutsü asoshi alemli India nung Brtish yimli mapang nungi bendanger shinga temelaba melii Naga nunger litsü nung tetsüng ajemoktsü memela. Iba kasa ozüngji India nüchiso kümer külena Nagaland state anguba mapang akangshia ayu. Ashi, tang yabo Nagaland ajunga ya Dimapur amai Naga nungertem dangbo tzümar teimba kümer lila. Asen lima tonga British nunger aruba agi tesem aika nung timtem takoksaa ajuru saka ano asenok asoshi tajung inyaktsüba mapatem rongnung yim o yim na aser kin o kin na tsükchitepa raratepba anendaktsüba aser Naga nunger sobaliba aser likalilem bendangertem ket nungi kümzüka aser wazüka ayutsü asoshi ILP amshitsüsa ozüng lateta toktsübatem ya asütsü. Küm 145 jakdang British yimteni Naga tenem nung tua bendangertem melidaktsütsü asoshi nokdangba ozüngji tanü bilemdangdi süra asenok asoshi kanga bilema inyaktsüogo ta parnok dang pelatsü tim. 1960 küm Nagaland state akümtsü atema Nagaland Peoples Convention o India government na tsüngda onük 16 zülutepba mapang Nagaland state nung ILP maneni amshitsü ta renem. Iba terenemba onük nung ajemdaker, asenoki shitak meinyaktetter dang ashi, tanü tashi tangalen nungi Nagaland-i arurtem asoshi ILP nüngdaker. Ajisüaka, tetenzük dang nungi tang tashi kodaser, Nagaland-sa süaka, Dimapur nungbo ILP mamshii dang, tanga India lima den kasasa taruner ajak temelaba ILP mebenia arutettsüsa sademsadema lapoka toktsü ta bilemer. Atangji, Nagaland state tenzükba küm 1963 kümbo Dimapur nung Naga nungertem dang nungibo tsümartem (India nunger)-ang teimba arua liadoker alitsüa akok. Ibayongji, tanü Dimapur nung talisa Marwari aser Bengali nungertembo aika lisopur kümadoker lir. Itemji Naga nungerbo masü saka Nagaland senso asütsü. Item atemajibo ILP menüngdaktsü. Item amaji Nagaland nung shiba senso asütsü aser shibabo masütsü ta asüba onük kar kanga junga benteta ayutsü nüngdaker.Iba atemaji Nagaland senso Identity Card nüngdaktsü.Atangji, Dimapur nung ILP amshitsübaji mapa temelabo masü saka takoktsü. Joko, tangalen nungi arurtem ket nung ILP ali mali mittsü asoshi Railway station aser Airport nungi adokdak süngküm nung renema alitsüla. Atangji, tanü putu ya inyakyim ajak computer ajanga ”Smart” nung inyakba putu, anungji ILP agütsüba ya tang amai shidi tila ka nung teka agi zülur mesüra ajener agütsüba ya masü saka ILP-ji ’Smart Card’ asütsüla aser iba reprangdangba machineji süngküm shiaji alitsüla. Atangji, kodang Smart Card inyakyimji tenzüka odir railway, bus aser taxi station aser aiport nungi arurtembo mapang magii melamelaa reprangtettsü saka kiyong shia nung mapa inyaker aser ayangertem arua amongertem mittsübaji mapa tasak ka asütsü. Kodang ILP amshidir, bendanger shinga ILP nung melaa aliba anogoji süirbo Nagaland nung alitsü makok. Item  jagi Nagaland nung aruagi anogo kecha tatazük maka ILP yur dokan mementettsü, auto aser taxi manishitettsü aser senso masüba nübo kari danga ali alia lira magitettsü. Dimapur nung dena Nagaland ajunga nung ILP amshiba ajanga Naga nunger lanurtem asoshi tajangzük angutsüba lenmangtemji itemji asütsü. Atangji, government mapa nung mesüra private mapa nung asüyonga kaketrejutem nung tesayur ama mesüra Naga nungertemi meinyaktettsüba mapatem nung inyaktsü asoshibo ILP-ji küm shia tasen küma yanglushitsüsa küm ka asoshia agütsütsü akok. Item inyakyimji kodang ILP amshia aotsü atema inyakyim latetdir, idangji enoksema yanglutsüsa akümtsü. Atangji, ILP ozüng junga amshiba ajanga Nagaland government senpongia ILP fee agiba  sen aika aittsü. Tang ama kangabo memenudang Nagaland ajunga nung ILP amshitsü government-i lemtetba jagi tarutsü Nagaland tuluka kümzüktsü. Joko telemtetbajiang memenui mapa küma tenzüktsüla.