Dimapur nung ILP

Assam nungi razüka Nagaland ya state balaka akümdangyongi Nagaland arrtsü atena aiter bendangerbo ajak temelaba Inner Line Permit nüngdaktsü ta telemtetba agia liasü. Iba telemtetbaji Nagaland akümba tangatettep onük koba dang ‘16 Point Agreement’ ta ajar, iba onüktem rongnung tesüsabuba tangatettep onük 16 buba nung shia lir. Iba onük 16 buba nungji English agi “ The Rules embodied in the Protected Area Act 1958 shall remain in force in Nagaland,” ta shia lir. Tetezüji, “1958 küm latetba Protected Area Act nung keta aliba ozüngtem ajak Nagaland nung amshitsü,” ta latetba lir. Aji oda, Protected  Area Act 1958 nung Bengal Eastern Frontier Regulation 1873 nung shia aliba ama Inner Line Permit nüngdaktsüba indang shia lir. Inner line tetezüji British India yimli mapang parnoki tesem kar tangar bendangertem nem mamoksepdaktsütsü aser lendonga mataloktsü asoshi wazüka ayuba tesemtem lir. Iba tesem nung bendanger ka tetsüng ajemoktsü atemabo temelaba nüngdaktsüsa British India yimteni lateta liasü. Item wazüka ayuba tesemtem rongnungji Naga nunger aliba tenem limatem ya dena liasü, anungji Nagaland state akümdang state tasenba Nagaland nung Protected Area Act, 1958 nung keta aliba ozüng ajak amshitsü ta latetba agi, Nagaland state tenzükba anogo nungi bendanger ka Nagaland-i arutsü aser amongtsü atemabo temelaba “Inner Line Permit’ nüngdaker. Ajisüaka, asenoki temulung agüja meinyakba agi asenok tamakok aser takoksa anguba kaji, Nagaland tenemlena tanü tashi ILP ozüng ya asenoki junga mebenshitetter aser lenden lima Dimapur nungbo ILP mamshir ta mapang talangka lia aruogo. Iba jagi Dimapur yabo anakawa endokdak tesem ka ama, alima tesem ajaklen nungi kecha tenokdangba melii arua amongtsüba dang masü saka senso küma litetba alima tesem tesadem ka kümdaktsüogo. Iba amaji, asenok dang nungi bendangertem teimba küma züinaka, asenoki kecha hau ta mali asenok government ita sen tilaka agizükba ajakji asen mapa inyaktsür bendangertem nem agütsür, tanüngba senjia bendangertemi lapokba dokantem nung asen nüngdak atema ajak züngtsür ta memeteti asenok akaba ajak agi bendangertem takar kümdaktsür. Aji oda, joko asenok lisopurtemi bendangertem Dimapur nungi meindoktsüba masü saka bendangertemiang asenok meindoktsüsa nütsüng nübo aser rongsen agi parnok teimba aser tashi taitba kümogo. Iba ama tensa mapang ka nung, kodanga meinyak yutsüba dang nungibo menur asüyonga inyak tajungba ta asüba amato, tang nungi danga Dimapur nung ILP amshi tenzükba ya Nagaland nung alir Naga nunger asoshi dang masü saka Naga nunger masüyonga shirnok Nagaland state akümdangyongi Nagaland nung liasü, parnok ajak asoshi tang aser tarutsü atema tajangzük asütsü. Atangji, Nagaland nung lisopur akümtsübaji pa mesüra la tenüng mesüra par tsüraburtem tenüng Nagaland state kümer 1963 küm mezüng electoral roll adokba nung  züluoka alitsüla. Ibayongji, tsümar asüyonga 1963 küm jakdang arurtembo Nagaland senso akümer. Iba jagi mezüng Dimapur Assembly Constituency nungi adoker MLA-tembo Naga nunger masü tsümartem liasü. Ajisüaka, tang Dimapur nung ILP amshitsü atema yabo government-i November 21, 1979 anogo aser küm agir, ibaji khen bilemdangtsüla adoktsü, kechiyong iba jagi Nagaland nung Naga nunger masüba nübortem rongnung telok tapu ana adoktsü, telok ka 1963 küm December 3 tashi nung arur aser kaji 1979 küm  November 21 tashi nung arurtem. Atangji, Dimapur nung iba mapa bentettsüba ya mapang agitsü, ajisüaka tang danga asenoki bendanger ket nungi asen lima kümzüka ayutsü atema ILP ozüng ya shitak mapa küma benshitetra, iba jagi tarutsü Nagaland pi ket nungi kümzüka  yutsür asütsü. Atangji, Nagaland nung bendanger shinga marudaktsütsü aser shinga melidaktsütsü ta masü, kechiyong Nagaland ya Naga nunger kisüng agi merenlokdaktsütettsü saka maparen ajak ozüng ka kübok aotsüla. Aji ta masü ser tang amato mezübelanger, tebilemba ajak agi sen dak dang rangloker lira, aseni tanü yangluba bara ki aser alu ajak asüng bendanger meyong akümtsü aser asenok chirnurtem bendanger kümer, bendangertemiang parnok madak yimsü asütsü. Iba ama tarutsü tensaji yimdangi arua shisabolua bilemdi aser sen dang nungibo asen temeten aser tarutsü chirnurtem anogotemji tongtibangba ta bilema inyakdi.