Government li

Naga nunger yimten aser loktiliba nung putu menden mesüra angh-i yimsü asüba dak alaka yashi tashi government ta asüba yimten yimsüsüba tentet ya mali asü. Ibayongji, yimtsüng shia nung yimten li mesüra kin kidong libo lir saka government libo maka, kechiyong government yabo yashi tangar yimten yimsüsübaren bener arua amenlokba dang lir. Aji oda, Nagaland nung government maparen tenzüka aodang government meyong ali mali asü, anungji ali alia government office aser kiojen yanglua state capital, district headquarters aser sub-division ajak mesemtetyonga ao. Ibayongji, tanü Nagaland nung government office, school, mozü ki aser  kiojen ajak nija mesüra kin kidong dang aliba li nung yanglua lir. Tetezü Nagaland nungbo ali kiburji government masü saka nübortem meyong lir. Iba jagi gari lenmang yanglua aotsüba maparen nunga alimenok (land compensation) agütsütsüsa akümer. Item ajakji government-i dang züngzünga shitak inyaka ora, nübortem asoshi tali temoatsüba akümer, kechiyong government-i ali alia terenlok mapatem inyakba ajakji nübortem asoshi dang lir. Ajisüaka, nija mesüra kidong li agi government li akümba ajanga teti atema nübortem tajangzük angutsü melen takoksaang angutsüsa government nung ketdangsertemi inyaksaba kar angur. Item takoksa rongnung kaji, aiben government nung ketdangsertemi ali alir külen artsü shitak ladanger atsü atsüa mayur. Ano, atsü atsüyonga anepalu masür, anungji küm ishika sülenbo government li agi nija li kümer alir aser goverment-i kecha meshitetter. Ano, takoksa anguba kaji alibo government li kümadoker, saka iba li nungji terenlok mapatem ajak mezüng ali kiburtem, shirnoki iba liji government dang ayok mesüra agütsü, parnoki dang inyakner. Parnokji kiojen yanglu ashir contractor masü aser senotsüa maka, saka tangar nem item terenlok mapatemji meinyakdaktsüi nokdanger, idangji terenlok mapa shitak meinyaktet government meyong kiojen aika tamajung kümdaktsür. Item takoksatemji dang masü saka, talisa, tongtibang town-tem nung government office aser mapa inyakertem alitsü asoshi yangluba kiojentem anepalu mesütet, ketdangsertemi jenjang dalang agi lemshiba angur. Itemji tangar bendangertem aruagi lemshir masü saka lisopurtem, shirnok nem government li aser kiojen wazüka anepalutsü asoshi ketdangsüba maparen nungloktsü, parnoki anir parnok tama agiteta yur tanüngba kimong aser kiojentem lemshia agütsüba angutsü. Iba amaji Nagaland ajungtsü aser nübortem ajangzükdaktsütsü bilema masü saka pei kija ajangzüktsü asoshi bilema inyakba agi Nagaland topur mejungi kümdaktsüba maparen aika lir. Item rongnung gari lenmang junga meyanglutetba, yimti yimdong nung street light junga magütsütetba, lanurtem asayadak stadium aser ground anepalu mesütetba aser kiyong kecha nunga government-i anepalua tanurtem, aiür asangur aser tantsür tamburtem sadoksadoka kazütsüsa park yanglua meyutsütetba mapatem ya asütsü. Shitakba agibo, government li nung talidak ki aser office yanglua akabatem belentsüsa kümra, item kimongtem jagi asayadak ground mesüra kazüdak park akümtsüla. Ano, tesem aika nung school aser mozü kitem li dena atsüngsepa agiba angur. Asenoki ashi-auer aser nisung tepsetertemi dang alima menentsür amai bilemer dang ashi, asenok tulur aser yimsüsürtem rongnung shirnoki government li agi pei li akümer aser ketdangser shirnoki government li wazüka yutsütsü melen pei ajangzüktsü bilema lemshir, item jagiang alima menentsür aser tanurtem meyong tarutsü lima dena raksatsür. Joko, asenoki government ya asenoka ta angatetdi aser government meyongji asenok ajak meyong ta angateta government li, kiojen aser osettsüset ajak kanga apayua alima mesama tashi asen chirnur aser parnok chirnur chirnurtem tanen makai agia aotsüsa wazüka yutsütsü bilema inyakdi.