India nung ‘sedition law’ agientsüla

Taoba Honibarnü Bengaluru nung sentong ka nung linük anema yimyim ayim ta tai tonglokja Karnataka nung ketdangsertemi Amnesty International India anema ken o ka benoka lir. Meimchir temeten atema inyakba telok, Amnesty-i ayongzüka agiba sentong nung Kashmir dak sendakba onük benoka jembidang nisung kari India linük anema yimyim ayim ta RSS indang kaketshir telok- Akhil Bharatiya Vidyarthi Parishad(ABVP) ajanga tai tongloktsü. Ajisüaka, Amnesty India-i, parnok züngsem shingaia India linük anema yimyim mayim ta tekong meranga noktaker.  ABVP-i onük benokba nung ajemdaker Karnataka police-i sorkar anema inyakba/atsüngdoktsü merangba aser meinprongba onüktem nung Amnesty International anema FIR benok saka iba ya tim masü ta angateter, kechiyong Supreme Court-i, “ozüng alema mapa inyakba tatalokba kecha melira, ojang mesüra o jembiba kija agibo sorkar anema inyakba mesüra atsüngdoktsü merangba ta meshitettsü” ta shia lir. Amnesty-i ayongzükba sentong nung Jammu & Kashmir state nung meimchir temeten anema mapa inyakba nung takoksa ajururtemi parnok dak atalokba kulitem metetdaktsü. Sentong tembangtsü lia, nisung kari ‘nüjiso’ indang yimyim ayim aser iba nung ABVP-i tai apu. Amnesty-i ashiba agi, parnoki iba sentong atema temelaba nüngdakba ajak meshia liasü aser parnok züngsemtem mesüra ABVP-i tai tonglokja alirtem shingaia sorkar anema mesüra atsüngdoktsü indang yimyim mayim. Tai tonglokja aliba onüktem asoshi kulitem ngutetba sülen ang police-i Amnesty India anema mapa inyaktsü ta Karnataka Home Minister-i metetdaktsüogo. Ajisüaka, India nung iba ‘sedition law’ ya agientsüla, kechiyong iba ozüng nung ajemdaker nisung aika aitsütsüsa kuli meliaka mesüra mengutetaka temerenshi angur. 1951 küm India nung mezüngbuba Prime minister, Jawaharal Nehru-ia iba ozüng nung tashishitsü keta lir aser magizüktettsüsa lir ta metetdakja liasü. Linük Temzüng Arla 124-A ya ozüng alema mapa inyakdang mesüra public timtemtsüsa tensa ajurudang dang amshitsü akok ta okadak balalai nenshia metetdaktsüogo, saka iba Arla nung ammeter ozüng amertemi kija mesüra teloktemi sorkar dak mepelaba mesüra lutsüba ola nembangtsü meranga arur. JNU kaketshir lennir Kanhaiya Kumar (linük anema yimyim ayimba atema tai tongloktsüba), Tamil nunger kentener Kovan (sorkari yi ozüng yangluba lutsüba atema tai tongloktsüba), Hardik Patel (Patidars nem shilem lemzüktsütsü takhangba agütsüba atema tai tongloktsüba) aser Aseem Trivedi (ochimashi anema noksatem yangluba atema tai tongloktsüba) indang ken o tem ajanga India nung public aser media-i ‘sedition law’ amshiba nung tai pua anidaker.  India nung ‘sedition law’ kübok aitsüba ken o aika okadak balaka benoka mangadanger saka indangindanga temerenshitsü agütsür mesüra tepuokdak ayur. 2014 küm Arla 124-A kübok nisung 58 tashi tai tonglokja apu. Sorkar anema o jembiba, tezüluba amshiba, yimya sayuba mesüra ‘tesempatep adoktsüsa mesüra akhümtsübu mesayuba’ amala onük ajak nung Arla 124-A kübok aitsür.  India nung ‘sedition law’ ya British nunger yimsüsüba mapang 1860 küm yangluba lir aser parnoki iba ozüng yanglubaji, parnok kübok alirtem azüoktsü atema liasü. India-i British nunger ket nungi nüjiso anguba sülen iba ozüng magientet aser 1962 küm Supreme Court-i tenokdangba kar lia Kedarnath Singh v. State of Bihar ken o nung iba ozüng mezüng amshi. 2009 küm United Kingdom-i par linük nung ‘sedition law’ agienogo, anungji India nunga iba ozüng agientsü mapang tongja tongogo. “Linük anema mesüra sorkar anema noktakba aser sorkar luja jembiba atema yangluba ozüngtem ya akhidang amshiba ozüngtem lir. Tesüiba mapang pei bilemba lemsatepbaji temeten ka ama masü liasü” ta 2009 küm taoba Ministry of Justice, Parliamentary Under Secretary of State, Claire Ward-i metetdaktsü. “Tanü asen putu nung ‘freedom of speech’ ya democracy indang tamendakdak ka ama züngshir aser nüjiso lidaktsütsü atema nisungtemi sorkar dak tai aputsübaji tim dang” ta Claire Ward-isa ashi. Atangji, India ya alima nung democracy linük tulutiba süra, iba linük nungi Arla 124-A ya agientsüla.