Kechi menemer ?

Nagaland nung, talisa Dimapur yimti yimdong nung senzüdang nisung aika teni aser tebang sü agi nembanger, kechi menemer (?) ta asüngdangnütsüka senzüya angutsü. Itemji khen bilema reprangtsübo metsümeshidak mesüra janaona endokdak ajangdang teshinem memenemtsü asoshi teni-tebang züpanger senzür amato angutsü. Ajisüaka, itemji yimti yimdong nung tesem tajungtiba nung shishia senzürtem lir. Yimya agi, teni tebang sü agi nembanger senzür aser mapa inyakertembo mozü kidang shiranger anepalurtem aser yimti nung jana aokertem asütsü. Ajisüaka, asen lima nungbo yimti tajungtiba aser tulutiba yimdong nung  teni-tebang sü agi nembanger senzütsüsa asenoki yanglutetba aser litetbaji tangar tsüngdang taaktsüka lir. Atangji, asenok yimti yimdong nung teni tebang menembang senzürtemjiang mashi-memetetba purtem asütsü, kechiyong asenok yimti yimdong ajunga nung teshinem menemer aser auyi aponger. Anungji, yimti yimdong nung mapang tatsüka shishisa senzüdang asenoki meteta aser memeteti auyi aser teshinem menemba tangola tamajung agi tebok asünger. Item jagi tepokbok aser temulungjang nung kongshir aser cancer küma timatemer. Aji oda, Nagaland Pollution Control Board (NPCB) ajanga bushitetba agi, Nagaland nung mopong kanga mejungi menena aliba yimtiji Dimapur aser iba sülenji Kohima lir. Item yimtitem nungji nisungtem dak tashidak tapu balala agi atongtsü kanga melaa lir. Item timtem lendongji alima yimya agi bener arutsüba lendonga masü aser tangar bendangertemi bener aruba timtema masü saka asenok telidak purtemi tanü dang masü saka tarutsü putusa putu jangratema lia aotsü asoshi kenyongi mebilemdangi inyakba ajanga bener aruba tashidak, timtem aser lendongtem lir. Asenoki lenmang nung auyi madokdaktsüi (black topping) jungjunga yanglutsüba sen agi lenmang meyanglur aser yangluyonga mashimashi yanglur aser yamglur sülena anepalu masür, anungji asenok lenmang nung auyi apongba agi asenok o asenok na  ta mengutepi teni-tebang nembanger senzür. Iba denji ano asenoki kilentsü nung jana endoker, anungji kilentsüji tzünglu arudang motzü aotsüba lenmang masü saka jana nungdendak tesem akümer aser yang nung jagi adokba teshinem jagi yimti asünger. Iba jagi nisungtem teni tebang nembanger senzür. Ano, yimti nung mopong menentsüsa asenoki inyakba mapa kaji asenoki jana ona aser rubber aronger aser iba mokozü aser tezüknem jagi asenoka tesenzü majung mopong menendaktsür. Ibaji dang masü asenok aikati gari tejen nung mokozü kanga mejungi adoka amshir. Gari tasen asüyonga gari nung totzü tsüka senzüba agi mopong menendaktsür nung, ano gari tejen nungi tenük agia kecha mangutsüsa mokozü adokdakja senzüba jagibo asenok aika tepsetdagi ta angatettsüla. Aji oda, asenoka asen yimti nung teni-tebang mezübangi sademsadema nümadanga senzütsüsa asenoki asenoksasa asen yimti yimdong nung auyi madoktsüsa aser teshinem memenemtsüsa inyaktsübaji kanga rongdak nüngdak mapa ka kümogo. Shirnoki pei yimti yimdong yangludir, tajangzük arishia masü saka pei lima aser pei yimti meima jungjunga yanglutsüla. Aji oda, nübortemia pei yimti meima janaona mashi nung meindoktsüla aser akok tashi pei yimti topur junga ayutsüba maparen nung tenla agüja anepalutsüla. Tzü mopong tamajungba mekümdaktsüi anepalutsü asoshi Pollution Control Board lir, anungji parnokia tang inyakba dang nungi temulung tagütsüba agüja inyaktsüla. Tanü lima nung alirtem atema ali kimong aser kiojen teimba akatsü merangtsüba dang nungi asen alidak tzü mopong merüka ayutsü merangtsübajiang tongtibangba kümogo. Ali kimong agir magima alidena yur, kiojen lir melima südena yur, asen alidak tzü mopong menena mejungi akümba ajanga tashidak menar kinunger ajak süadokra, kechi asütsü ? Iba tangatetba nung, asen alidak kiyong aser yimti yimdong nung jajadang tangari kechi menemer ta asüngdangtsüsa asenok malitsü aser mejajatsüsa tangatetba kati arua alitsü tensa mapang agi akanger.