Khuret (Responsibility)

~ Dr. Bendangjungshi.

(Iba ocet ya DABA-i adokba Tongtepratep January-June 2017 adok nungi agizüka adoktsür)

Taküm nung “khuret” (responsibility) ta asüba O – rajem ya kangasa tongtibang, kechiyong yagi dang meimchir ka indang seret (weight) aoer. Ajidang masü, aseni jembiba – oshi (language), yimyatem (attitudes) aser nisungi-meimchir ta züngokba tanelatem (values) ajak ya “khuret” tangatetba ka melira kecha nüngdak maka.

Kechi agi nisung kaji Meimchir ta züngshir?
Nisung ya kija malir saka lokti nung alir asünung – libaliro yimya kar agibo asenok ajak alena lir aser aji “khuret’ angatetba nungi ta shitet. Tatsü agi “Ya Kü Khuret” mesüra, “Ya Ajak Khuret” ta angatetba nung meimchir taküm ya anir, aser aji agi lokti nung tesendaktep adokdaktsür. Lokti nung Na Shiba? mesüra Ni Shiba? Iba ya – nai aser ni koda “khuret” indang angateter aser khuret abener, iba agi dang asen ya shiba-ar tali jangjatsür. Ajidang masü, kodang alima nung “khuret” tangatetba kecha mali kümdir, alima nung tatalokba ajak ya tetezü (meaning) makaba ka dang asütsü.
Khuret ya lokti-i yanglur- Nisungi- Nisung dak nükshia reprangba jaklatem tatishitsü kar-ochi, shisatsü-temerük, teindang, pei ajung melemshi-i lokti asoshi bilemba, tashi angaba, tsüngchi, etc., item ajak ya nübur ajungai tajung ta sapur aser nükshir. Item jakla sobutsütem kechi ajanga adokdaktsür süra, shibaisa “khuret” junga angatet aser benshir iba ajanga item tenükshitsü yimyatem adokdaktsür ta shitet. Kechiyong, khuret mali libaliro nisungtem dak item tajung jaklatem mangur aser meimchir rongnung mezüngoker.
Asen Otsüla-Obula nunger Yisu yimsü marudang nungi, lokti tama-kija tesü ta tangatetba nung yimkong nung tulu tila ajaki lokti asoshi bilemba khuret bena aru. Saka tanü lokti masü kija ajung dang bilemba agi timtem jenti ataloker.
Yisu-i sayuba nung lokti indang ya arok liromedem, kati ka akhümtsübutep, Khrista temang den atishia shia angutsü. Ro. 12: 4-5, temang ka nung tenük-telen aika lir… aji oda asenok aika liaka asenok Khrista nung temang ka lir aser nisung shia kati ka den tenük telen küma lir: Mapa balala aseni inyaktsü saka ajak yagi temang ajungjen abensadaktsür, koba tetezü, kati kadak metaloka alir aser telungjem indang khuret ajanga dang aji abensatsütet.
Yisu tendak, Saduki aser Farisitemi Yisu atidanga temaba ozüng indang asüngdangba nung Yisui telangzüba agütsübaji. Mathi. 22: 37ft… Nu taküm ajak agi, ne tanela ajak agi, aser nü mulungsentsü ajak agi nai kibuba nü Tsüngrem meimang aser… nai nü kiyonger pei ama meimang. Tsüngrem tsüngdang tagizüktettsü ozüng benshibaji Tsüngrerm meimba kijai mapensatsür saka pei adianu shirnok asen den ali – küsa mesadangi pei-e koma pei asoshi bilemer yamaji bilema inyaktsü “khuret” Yisu-i asen dang ashir.
Lokti aser Khuret angatetbayim – Saka alima nung lokti ka dang masü balala alinung ana khuret indang tebilemtsü ka arur.
Alima nung Nisung abensüoshi tereprangtsü balala dang masü, sentsü, sobaliba, oshi, linük, tensa, item ajak balala asünung, pei telok yayim balala aser tangatetba-a kar nungbo balala alir.
Anungji, lokti ka nung koba “tajung” ta lokti-e lateta ayur aji tangar lokti asoshi ajak tajungbo sa masür. Talisa tamangba yimsü balala sayuyim nung nüburtemi pei teinyaktsü khuret balalatem angazüker. Tatishitsü agi Khristan temi asen kiyonger dang pei ama meimtsüba khuret, samaba tanela anir aruba nung Tsüngrerm 0 shia jajaba khuret, saka ana külen reprangra, Muslim nungeri Allah tsüngrem tenüng amer (Jihad), mamanger nisung (especially Christians) samatsütsü par Tsüngrermi melapa khuret ama angatetba. Yagi sayur, asen tamangba yimsü tesayuba balala ama asen teinyaktsü khuret -tema balala asür. Sakal koba tesayuba agi arok ajungtsü, yimjung khuret indang sayur aji tenükshitsü lir.
Aser aji 1948 France lima Paris nung UN declaration of human rights ya meimchir civilization milestone ka tongtetba. Aser iba tesayuba ya Christian philosophy dak ajemdaka lir.
Tanü asen tendak tebilemtsü khuret kaji, lokti kati koda khuret indang angatetter, iba nung tebilemtsü adokdaktsür. Kechiyong khuret tim mesüi angatetba nung tai maketer lokti jenti taküm samtsür. Ajiasünung, koba lokti nung südir süaka, philosophy aser religion koba tesayubatem nung taküm indang tajung aser tenükshitsütem (life virtues) sayur, iba tesayuba kodang agizükdir joko mapa küma aotsü (pragmatic) asoshi “khuret”
(responsibility) ka ama akümer. Anungji dang, tesayuba balala agi khuret balala adokdaktsür. Sura, khuret ta asüba ya, lokti-i yangIur ta shitet. Shibai iba lateta ayuba khuret-tem benshia inyakdir lokti-i iba nisungji, lokti nung meimchir ka ta züngoker. Tang asen Naga society nung Ozü yim, Nenok yimer, Paryimer ta angatetba Khuret nung dang asen Naga society ajungjben meyanglushitet.
Temulung ayangtsü kaji, tanü as en arogotem aser Naga nunger lokti nung shidakba khuret samadaktsüdaki. Joko tim masüba yimya ayika accepted norms ama kümdaktsüogo, aser iba jagi, nisungtem dak shidakba tsüngchi, teindang, ochi tenükshitsü yimya tanelatem sarna odaki. Tanü, nüburi lenir shimba yimya nung shidakba khuret bendar ma? Shimtetba lenirtemi shidakba lokti asoshi khuret bendar ma? Arogotemi shidakba tanela sarna aliba tsükdok bushiba nung khuret tali bendar ma? Sentep Ki tulu asüba tedoktepba agi dangbo tanela majangzüktsü. Khuret timi angatetba nung alima yanglur, saka kiraka angatetba khuret agi yimli ka laodaktsütsü, kechiaser Tsüngrermji Ochi aser ochi agi dang Pai alima yimli nierena nokdakdaktsür, Tenungsang Ken. 22: 28, kechiaser yimliji kibuba meyong lir, aser kintem madak pai yimsü asür. Atangji kinten madak lenir dak iba ochi tanela jenjang ajungketsü ama bilemer. Tsüngrermi tazünger moajangma.